Wat was het leukste moment tijdens het schrijven van De Prediker?
Het dankwoord. Mijn boek was eigenlijk al geruime tijd af voordat het gepubliceerd werd. Vlak voordat het naar de drukker ging, werd mijn dochtertje geboren. Ik kon haar nog in het dankwoord zetten, waardoor het boek, dat ook gaat over het (terug)krijgen van een kind, een extra laag voor mij kreeg.
En wat was het zwaarste moment?
Ik denk het schrijven over het ziektebed van de vader, omdat het veel parallellen had met het overlijden van mijn eigen vader. Ik was aanzienlijk ouder dan de hoofdpersoon toen hij overleed, maar het schrijven erover bracht wel herinneringen naar boven die af en toe behoorlijk pittig waren.
Waarom heeft u ervoor gekozen om het verhaal door de blik van een kind te beschrijven?
Dat vond ik erg belangrijk, voor mij gaat het boek daar eigenlijk over. Ik wilde heel graag het wonder intact laten, dat er niet te veel wordt gereflecteerd over wat er in het boek is gebeurd. Daardoor was de blik van het kind heel belangrijk. Uiteindelijk krijgen volwassenen ook niet echt antwoorden en verhouden we ons tot de werkelijkheid op eenzelfde manier als een kind dat doet.
De hoofdpersoon Wouter prefereert in het boek bijbelverhalen over sprookjes, is dat iets wat u zelf ook had als kind?
Ja! Ik herinner me heel precies dat we op de basisschool vaak de vraag kregen of we een bijbelverhaal of een sprookje wilden horen. Spannender is niet het juiste woord, maar de bekende sprookjes liepen altijd goed af, terwijl dit niet altijd het geval was met bijbelverhalen. In bijbelverhalen ging er een wereld open van geweld en werden onderwerpen aangehaald die je niet helemaal begreep of kon begrijpen.
En wat is dan uw favoriete verhaal uit de bijbel? En waarom?
Het verhaal van Gideon, dat in De Prediker een rol speelt, sprak mij heel erg aan, omdat het ging over God op de proef stellen. Dit was een vraagstuk waar ik als kind ook al veel mee bezig was. Maar het verhaal van Job is ook een van mijn favorieten. God en Satan sluiten in dit verhaal een soort weddenschap af of Job ondanks vele tegenslagen blijft geloven. Wat ik er interessant aan vind is dat het niet alleen een mooi verhaal is, maar dat het ook, zoals veel andere bijbelverhalen, een gruwelijk kantje heeft.
U gaf in een eerder interview aan dat uw geloof in een luciferdoosje past, wat zit er in dat doosje?
Ik verhoud me tot God op een beetje dezelfde manier zoals Spinoza dat deed. Ik heb er dus ook geen bezwaar tegen om het te hebben over God, als er met God bedoeld wordt met wat we om ons heen zien en wat we meemaken. Ik geloof bijvoorbeeld niet in een hiernamaals dat buiten de aarde ligt. Voor mij is het hiernamaals mijn dochtertje, het feit dat als ik er niet meer ben, de wereld er nog wel is. En dat dingen die gebeurd zijn, altijd gebeurd zullen zijn geweest. Dat is geen geloof waar je een kerk voor opricht, maar wel iets waar ik veel waarde aan hecht.
U heeft een tijdje een Pop & Literatuurblog gehad waarin u focuste op de inspiratie die muzikanten en literaire schrijvers uit elkaar haalden. Welke muziek hielp u met het schrijven van De Prediker?
Ik luister meestal geen muziek als ik schrijf, maar als ik toch één nummer mag noemen zou dat Summertime in England zijn van Van Morrison. De tekst van het nummer is een soort spirituele zoektocht en eindigt met een steeds herhaald ‘It ain’t why, it just is’. Ik geloof dat dat misschien eigenlijk ook wel het samenvattende stukje is van wat ik in mijn luciferdoosje bewaar.
Wat is uw favoriete gedicht?
Vers 6 van Paul van Ostaijen. ‘Waarom doof ik de lamp niet, en ga ik niet te bed’. Een gedicht dat iets laat zien van een totale identiteits- of geloofscrisis. Ik vind het ontzettend moeilijk om aan te geven waarom het mij zoveel doet, maar ieder jaar als ik het voorlees aan mijn leerlingen merk ik dat ik er weer een brok van in mijn keel krijg.
Wat is het interessantste dat u onlangs van een boek geleerd heeft?
Moet je van boeken iets leren? Ik weet niet of dat de eis is die ik aan de literatuur zou stellen. Voor mij is het vooral belangrijk dat een boek ervoor zorgt dat je gebeurtenissen op een dieper niveau ervaart dan het gewone dagelijkse leven.
Als u een schrijver zou kunnen zijn waar en wanneer dan ook, waar en wanneer zou dat dan zijn?
Het interbellum. Er gebeurde toen veel op literair gebied wat ik heel erg interessant vind. Het modernisme en de echte vrijheid van het experimenteren spreekt mij erg aan. Alles leek te kunnen, de mogelijkheden waren eindeloos. Er zijn in die jaren zoveel meesterwerken geschreven. We leven nu toch meer in een tijd waarin alles al een keer gedaan is. Als je nu met dat soort vormexperimenten op de proppen komt, is dat al snel na-aperij of effectbejag.
Wat is een must-read voor uw leerlingen?
Ik vind dat iedereen Nescio gelezen moet hebben en dan vooral De uitvreter, Titaantjes en Dichtertje. De thematiek, met name van Titaantjes, is tijdloos: het aanvaarden van het bestaan, zonder het te begrijpen. Ik weet niet of alle leerlingen al de leeftijd hebben waarbij het helemaal binnenkomt, maar ik vind wel dat ze het een keer moeten lezen in hun leven. Het zijn de mooiste verhalen in de Nederlandse literatuur en hij schrijft prachtig.
Er staat een tafeltje langs de Seine klaar, met een wit laken, twee wijnglazen, een kaars. Obers in jacquet staan paraat. Welk personage uit de wereldliteratuur zou u voor een diner uitnodigen?
Ik zou graag Svejk ontmoeten uit het boek De lotgevallen van de brave soldaat Svejk, geschreven door Jaroslav Hasek. Schrijvers slagen er vaak in om een lezer te ontroeren, maar het is naar mijn idee veel lastiger om lezers hardop te laten lachen. Hasek, of beter gezegd Svejk, slaagde daar bij mij steeds opnieuw in. Ik denk echter dat Svejk niet in die nette setting past. Ik zou hem liever ontmoeten in een bruin café, zoals Het Kelkje waarin Svejk in het boek vaak bivakkeert.
Wat is qua lezen uw ‘guilty pleasure’?
Ik denk toch het teruglezen van jeugdboeken. Met name als ik ziek ben, vind ik het vaak fijn om te lezen. Maar omdat ik me niet heel goed kan concentreren lees ik dan graag boeken die makkelijk verteerbaar zijn. Van Pietje Bell tot De Kameleon tot aan boeken van J.B. Schuil.
Heeft u verborgen talenten?
Ik kan best een beetje leuk timmeren, ik heb bijvoorbeeld het wiegje voor mijn dochter gemaakt en daar haalde ik toch wel veel plezier uit. En ik heb mijn eigen boekenkast getimmerd. Eigenlijk zou iedere boekenliefhebber dat moeten doen.
Welke klassieker heeft u tot uw schaamte nog nooit gelezen?
Oorlog en vrede van Leo Tolstoj.
Welke schrijver is onderschat?
Ik heb laatst De tienduizend dingen van Maria Dermoût gelezen en dat vond ik echt heel goed. Ze was vroeger behoorlijk bekend maar is momenteel een beetje in de vergetelheid geraakt volgens mij. Als we ons focussen op de grote drie, en daarna de toevoeging van Hella Haasse, vind ik dat zij er ook bij hoort.
En welke schrijver is overschat?
Ik vind dat altijd ontzettend onaardig om te zeggen. Ik hou de boeken die ik gelezen heb bij in een schriftje, maar meestal, als ik iets echt helemaal niets vond, dan schrijf ik erbij dat het niet helemaal mijn ding was, bijvoorbeeld. Dat ik iets niet goed vind wil niet zeggen dat het per se slecht is, maar dat het simpelweg niet voor mij weggelegd is.
Maar als ik dan iemand moet noemen zou het Alfred Döblin zijn. Ik las laatst zijn boek Berlin Alexanderplatz en dat vond ik toch wel behoorlijk tegenvallen.
Wie van uw tijdgenoten wordt over honderd jaar nog gelezen?
Ik ben bang niet één. Ik ben niet per se somber over de toekomst van de Nederlandse literatuur, maar de hoeveelheid boeken neemt wel exponentieel toe. Ik merk dat grote schrijvers van toen ik jong was nu al niet echt veel meer gelezen worden. Maar misschien zou een schrijver als Ilja Leonard Pfeijffer over honderd jaar nog wel bekend zijn. Zeker door zijn boek Grand Hotel Europa, omdat hij daarin een heel goed tijdsbeeld weet te schetsen.
Hemingway of Fitzgerald?
Hemingway. In zijn boek The Old Man and the Sea beschrijft hij heel mooi de strijd van een eenzame visser tegen de krachten van de natuur. Of tegen God, zo je wil.
Wolkers of Reve?
Dan kies ik toch voor Reve.
Annie M.G. Schmidt of Carry Slee?
Annie M.G. Schmidt! Ja, ik geloof dat dat echt wel iemand is die nog een lange tijd gelezen gaat worden.