Wat was het leukste moment tijdens het schrijven van het boek?
Ik vind schrijven vaak best vervelend, nou ja, moeilijk. Het duurt bij mij lang voor ik in beweging kom en tijdens het schrijven vind ik het lastig mijn interne criticus uit te schakelen. Ik probeer dan de hele tijd afleiding te zoeken, dus meestal heb ik niet zo veel leuke momenten als ik aan het schrijven ben. Het fijnst vind ik het als verschillende verhaalelementen opeens samenvallen en er een diepere betekenislaag ontstaat, zonder dat ik die er bewust in heb willen leggen. Heks! Heks! Heks! is een hervertelling, dus de verhalen bestonden al, toch heb ik ook bij dit boek zo nu en dan dat gevoel gehad. Ik had er ook wel plezier in om sommige mannelijke personages wat knullig neer te zetten.
In hoeverre voelt dit eindproduct als ‘van jou’?
Het boek voelt als van mij, maar omdat het een hervertelling is verliep het schrijfproces anders. Meestal geef ik mijn personages geen namen, bijvoorbeeld. Dat voelt voor mij heel gekunsteld. Namen in boeken van andere schrijvers leiden me vaak af, dan ga ik aan de schrijver denken, waarom ze die naam heeft gekozen, of ze misschien zelf zo had willen heten, en dan ben ik ineens uit het verhaal. Maar soms ook niet hoor, dan past de naam gewoon goed. Nu hadden mijn personages al een naam. Sommige daarvan heb ik gehouden en andere heb ik veranderd, maar alle namen voelen nog steeds een beetje vreemd.
Waarom heb je bepaalde namen veranderd?
Om ze wat minder lokaal te laten klinken, wat minder Overijssels misschien. Hoewel: ik veranderde de naam Aaltje in Ali, dat is eigenlijk ook gewoon een boerennaam. Maar het is ook een Marokkaanse jongensnaam. Ik hou er gewoon niet van om namen – en ook plaatsen – heel specifiek te maken.
Annie M. G. Schmidt of Carry Slee?
Annie M.G. Schmidt, ik ken de boeken van Carry Slee niet zo goed.
Welke rolpatronen kun jij ontdekken in jouw eigen verhalen?
In sommige verhalen is de man een lustobject en altijd geef ik de vrouw de actievere rol. Ook heb ik de mannelijke helden angstiger gemaakt dan in de originele sagen, maar de vrouwelijke helden zijn dat ook. Ik wil namelijk ook geen super warriors van die vrouwen maken, want dan sla je weer door naar een ander stereotype. Ik schrijf het beste als ik schrijf over wat ik zelf weet, maar daardoor komen ook onbewust mijn eigen patronen terug in mijn verhalen. Die blijken dan best wel heteroseksueel en wit.
Zadie Smith of Joan Didion?
Joan Didion.
Met welk personage uit Heks! Heks! Heks! zou jij bevriend willen zijn?
Die wilgenvrouw vind ik wel leuk. Zij is wijs maar ook snel geïrriteerd, dat laatste ben ik zelf ook. O, misschien werkt dat dan juist niet zo goed. Maar ik vind haar wel grappig in haar lichte onverdraagzaamheid en een boom is rustgevend gezelschap, dus ze zal vast een goede uitwerking op me hebben. Gewoon een beetje praten bij een kabbelend beekje zonder dat het per se gezellig hoeft te zijn. Wij houden allebei niet van geforceerd gezellig doen.
Welke rol speelt de heks in de huidige samenleving?
Het is een feministisch icoon hè, de heks. Dat was ze al in de jaren zeventig en tachtig en nu komt dat weer op. De heks als symbool van verzet. Niet alle vrouwen die in de zestiende eeuw werden vervolgd waren rebels, maar het begon wel met vrouwen die buiten de lijntjes kleurden en zich niet aanpasten aan de normen die vrouwen werden opgelegd. Vroedvrouwen waren een doelwit. Zij bezaten vaak meer geneeskundige kennis dan de mannelijke artsen uit die tijd. Hekserij wordt geassocieerd met natuurwijsheid, een anti-antropocentrisch wereldbeeld, de mens als deel van een groter geheel, niet het middelpunt ervan. Een manier van kijken die met de huidige klimaatcrisis steeds belangrijker wordt.
Wat is voor jou het verschil tussen schrijven en demonstreren?
Uhm, ja. Schrijven is veel individualistischer natuurlijk. Tijdens het schrijven laat ik mezelf meer zien als individu. Als ik ga demonstreren ben ik een klein onderdeel van een grote massa mensen. Je kunt denken dat dat niet zo veel verschil maakt, maar dat doet het wel, want dat kleine beetje ruimte dat ik inneem zorgt ervoor dat de ruimte die iedereen bij elkaar inneemt net iets groter wordt. Als je het woord demonstreren letterlijk neemt, als in ‘iets laten zien’, dan is schrijven in zekere zin demonstreren. Ik voel me door te schrijven ook meer verbonden met de wereld, door daar reacties op te krijgen merk ik dat ik besta en iets te zeggen heb. Van daaruit start dan zo’n proces dat je zelf ook meer waarde gaat hechten aan wat je te zeggen hebt, maar ik blijf natuurlijk een van de vele stemmen. Wat dat betreft is ook een schrijver deel van een groter geheel en minder individualistisch dan het lijkt.
Als Rutte jou vraagt om een gesigneerd exemplaar, wat schrijf je er dan in?
Bij signeren krijg ik vaak een black-out, dan weet ik ineens niet meer hoe iemand heet, ook als het iemand is die ik al jaren ken. Dus ik zou denk ik eerst vragen hoe hij ook alweer heet en dan Hang Youth parafraseren: ‘Alles moet beter. Je hebt 24 uur.’
Wat vind je belangrijker, taal of verhaallijn?
Taal. Ik vind een plot niet zo belangrijk, misschien worden mijn boeken daarom wel niet verfilmd, hoewel je er voor een film makkelijk een plot uit kunt destilleren, zeg ik er even bij. Ik hou er ook erg van om boeken te lezen met weinig plot.
Is dat ook wat jou aantrekt in reality-tv?
Hahaha, ik vind hoe mensen denken wel interessanter dan wat ze meemaken. Daarom hou ik ook erg van de memoires van Deborah Levy. Zij kan inzoomen op een ogenschijnlijk onbenullig detail en daar dan een hele wereld aan verbinden. Haar romans heb ik nog niet gelezen, misschien hebben die wel een duidelijke plot, daar ben ik eigenlijk wel benieuwd naar.
Waar let jij op bij het beschrijven van een gewelddadige scène?
Geweld beschrijf ik vaak kort en niet gedetailleerd. Zo’n lompe of onnadrukkelijke manier van schrijven kan juist een schokeffect geven. Of grappig overkomen, maar de verkrachtingen in Heks! Heks! Heks! heb ik niet grappig gemaakt.
Is er iets waar je niet met humor over mag schrijven?
Volgens mij niet. Nou ja, er zijn wel grappen die niet grappig zijn als ik ze maak. Het moet geen naar beneden schoppen worden. Maar ik kan veel dingen grappig vinden als ik er wat afstand van neem, ook echt nare dingen. Ik vind menselijk gedrag meestal absurd. Al blijft het een hele smalle lijn.
Vind jij je eigen hoofdpersonen leuk?
Niet altijd. In mijn tweede boek Waar ik liever niet aan denk heb ik de hoofdpersoon bewust een beetje irritant gemaakt, ze betrekt alles op zichzelf, ook de zelfdoding van haar tweelingbroer. Ik wilde de ontwikkeling beschrijven van iemand die onder extreme omstandigheden uit haar eigen navel klimt. Dat heb ik ooit zelf ook gedaan. Ik schrijf altijd vanuit mijn eigen ontwikkeling.
Welke vergeten schrijver zou meer gelezen moeten worden?
Goh. A. Alberts? Maar is hij vergeten? Zijn werk wordt nu opnieuw uitgegeven. Chantal Akerman? Worden haar boeken genoeg gewaardeerd? Ik vind het eigenlijk een beetje beledigend om een schrijver ‘vergeten’ te noemen. Een tijd geleden werd ik in een column van Gerbrand Bakker genoemd in een rijtje van ‘nooit doorgebroken’ schrijvers. Ik was toen net gedebuteerd met Mensen zonder uitstraling, dat heel goed ontvangen was. Kom op zeg, dacht ik toen. Geef me even de tijd.
Fictie of non-fictie?
Op dit moment lees ik graag autofictie, dus iets tussen fictie en non-fictie in.
Als je een schrijver zou zijn in een andere tijd, waar en wanneer zou dit zijn?
Misschien niet origineel, maar ik ben heel gevoelig voor de romantiek van de jaren twintig in Parijs. De artistieke salon van Gertrude Stein en de groep kunstenaars en schrijvers die daar kwam. Maar het had net zo goed gekund dat ik me daar heel ongelukkig had gevoeld. Het was misschien wel een pretentieus gedoe, en nog steeds een mannenwereld, maar ook wel een spannende tijd en plaats om schrijver te zijn. De intellectuele uitwisseling, en seksueel waarschijnlijk ook. Ik heb een nogal geïdealiseerd beeld van groepen, omdat ik me altijd een buitenstaander heb gevoeld.
Welk Middeleeuws beroep zou jij graag willen uitoefenen als je dan had geleefd?
Bierbrouwer, denk ik meteen. Maar ik hou helemaal niet van bier. Bierbrouwer was wel een echt vrouwenberoep, al zou dat er niet toe moeten doen. Misschien dat ik het hoofdingrediënt zou hebben vervangen door druiven, zodat mijn bier wél lekker was.
Welke tv-show moet iedereen gezien hebben voor haar/zijn achttiende?
Omdat je het net over reality-tv had denk ik nu aan The Real Housewives, maar dat is nou net een serie waar je heel goed zonder kunt. Alleen ik niet, en met mij nog een paar miljoen kijkers. Ik volg die serie al vijftien jaar, omdat ik het fascinerend vind om naar extreem rijke vrouwen te kijken die van plastic lijken gemaakt en met een voortdurende onderstroom van agressie met elkaar communiceren. Zodra ze wat gedronken hebben, ontploffen ze. Elke aflevering verloopt hetzelfde en ik heb ze allemaal gezien.
Reality-tv of een boek?
Bij een boek voel ik me beter, tv is uittunen en een boek is intunen.