Wat was het leukste moment tijdens het schrijven van uw nieuwste boek?
Op een gegeven moment was ik een soort astronaut in het universum. Het was een moment van totale eenzaamheid, waarop ik alleen was met de taal en haar corpus voelde. De taal hing zo zwaar boven me, alsof ik op een hele bijzondere manier met haar communiceerde. Ik voelde me een priester die zijn god aanbidt, zo verheven stond de taal.
Als u iets zou kunnen veranderen aan wat u heeft geschreven door de jaren heen, wat zou dat zijn?
Een oeuvre is voor een schrijver als het hebben van kinderen. Zou je iets aan je eigen kind veranderen, iemand elf vingers geven? Als ik iets moet kiezen, dan zou ik mijn boek Picasso’s keerzijde, over mijn reis met Frank Westerman naar Roemenië, met meer humor schrijven. Maar een boek is een organisme, met een eigen lichaam. Zou je iets aan dat lichaam veranderen, kan dat? Ik weet het niet.
Welk boek, geschreven door iemand anders, zou u zelf geschreven willen hebben?
Op mijn twaalfde las ik Het verhaal van San Michele, door Axel Munthe. Dat boek heeft me gemaakt tot wie ik vandaag de dag ben. Het is een boek over menselijkheid en over alle soorten liefde, zelfs voor het ogenschijnlijk minst belangrijke wezen. Ik heb me in mijn kindertijd minder eenzaam gevoeld door dit boek.
Wie van uw tijdgenoten wordt over honderd jaar nog steeds gelezen?
Saskia De Coster, omdat zij over genderproblematiek schrijft en ik denk dat ze met haar boeken de wereld kan veranderen. Met boeken als Nachtouders opent ze een eeuw, een nieuwe generatie. Ik hou van boeken die iets veranderen in de wereld en ons in de juiste richting duwen of schoppen.
Wat is de beste sterfscène in een roman?
Misschien klinkt dit een beetje morbide, maar sterfscènes zijn de beste scènes in boeken. Het beste werk ooit is wat mij betreft de Ilias van Homerus. Een scène die me altijd bij zal blijven is het moment waarop Achilles Hector doodt. Wanneer ik door de Schilderswijk fiets, hoor ik een heel bijzondere Nederlandse straattaal. Als ik de scène waarin Hector doodgaat herlees, denk ik aan de straattaal van de Schilderswijk. Achilles zegt tegen Hector: ‘Hond die je bent!’ En Hector zegt: ‘Je hart is nog kouder dan staal’. Homerus is nog altijd actueel.
Welke schrijver of welk boek is het meest overschat? En waarom?
Mannen zijn over het algemeen overschat, ook in de literatuur. Ik kijk naar literatuur alsof het een grote tuin is, waar je gigantische sequoiabomen hebt, maar waar de kleine dingen net zo mooi zijn. Ik hou juist van de sneeuwklokjes, van de kleine bloemen die niet door iedereen gezien worden omdat ze in de schaduw blijven. De tuin wordt niet alleen gemaakt door sequoia’s, maar ook door bloemen en gras. Maar iedereen wil een sequoia zijn.
Als u een schrijver zou kunnen zijn waar of wanneer dan ook, waar en wanneer zou dat zijn?
Ik ben een fan van pioniers en daarom zou ik zeker een beginner willen zijn in nog onbekende literatuur. Vanwege wie ik ben zou ik heel goed zo’n schrijver kunnen zijn: ik ben ontembaar, enthousiast en grenzeloos.
Heeft een recensent ooit iets kritisch over u geschreven waarvan u dacht: diegene heeft een punt?
Er zijn twee recensies die mij hebben geraakt, omdat de recensent mij begreep. Het gaat er niet eens om hoe lovend de recensie was, maar om het feit dat ik ineens het gevoel kreeg dat we dikke vrienden zijn, dat we elkaar kennen. Marja Pruis en Martijn Nicolaas zijn er in hun recensies van mijn boeken in geslaagd om iets te begrijpen wat niemand echt begrepen heeft.
Wat is qua lezen uw ‘guilty pleasure’?
Maak me weer een kind en sluit me ergens op met een vertaling van Homerus, Gilgamesj of Dante, dan ben ik helemaal gelukkig. Homerus is mijn moment van magie; het is nu nog steeds de bron van alles wat ik doe. Wat ik van Homerus heb gekregen toen ik dertien was, is mijn grootste bagage vandaag de dag. Er zijn zoveel mensen die Homerus niet willen lezen, daarom is het een guilty pleasure geworden. Het is mijn drug, een vervoermiddel naar andere tijden.
Met welk van uw boeken heeft u de diepste band?
Mijn meest intieme en pijnlijke boek Al mijn vaders heb ik geschreven voor het kind dat ik was. Ik had weer contact met het meisje dat ik was, dat op haar bed zat en naar een internaat gestuurd werd. Met een boek kun je een wond laten zien, maar met een boek of schrijven kun je een wond ook genezen. Ik heb beide geprobeerd met Al mijn vaders. Maar uiteindelijk denk ik dat ik het beste mijn wond heb laten zien. Het genezen is weer een proces.
Er staat een tafeltje langs de Seine klaar, met een wit laken, twee wijnglazen, een kaars. Obers in jacquet staan paraat. Welk personage uit de wereldliteratuur zou u voor een diner uitnodigen, en waarom?
Hadrianus de keizer. Ik zou hem vragen om me te vertellen over zijn pijn en liefde. Ook wil ik hem vragen hoe hij dat fantastische gedicht geschreven heeft. ‘Animula vagula blandula’ is een fantastisch gedicht over hoe kwetsbaar we zijn, hij heeft dat tegen zichzelf gezegd op zijn sterfbed.
Welk boek zou iedereen op zijn achttiende gelezen moeten hebben?
De menselijkheid van Homerus moet elk kind ontdekken en meenemen in het leven. Ik denk dat je met Homerus aan je zijde empathischer wordt in het leven en de wereld beter begrijpt.
Wat is het interessantste dat u onlangs van een boek geleerd heeft?
Wat ik eigenlijk elke dag van boeken leer, is om niet aan mezelf te twijfelen. Door mensen twijfel ik af en toe aan mezelf, door boeken word ik krachtiger. In een boek vind je jezelf en je psycholoog terug, waardoor je je daden begrijpt. Er zit altijd iemand uit een boek aan je zijde die je troost en kracht geeft. Mijn grote meesters zijn de boeken.
Welke klassieker heeft u nooit gelezen?
Ik denk dat ik veel klassiekers nooit gelezen heb, maar Robert Musil is zeker een van hen. Lezen is als de liefde: je had van zoveel mensen kunnen houden, maar dat gaat nou eenmaal niet. Zo gaat het ook met boeken: je kunt niet alles lezen. Er zijn lovers die je raken voor het leven en er zijn mensen met wie je veel hebt meegemaakt, maar die toch niet interessant zijn.
Camus of Houellebecq?
Camus, duidelijk. Dat is een verschil tussen een filosoof en een clown.
Zadie Smith of Joan Didion?
Zadie Smith
Dante, Homerus of Cervantes?
Ik zal altijd Homerus zeggen, maar als ik verhuis is Dante de eerste die ik meeneem. Dante vergezelt Vergilius en ik laat Dante mijn medereiziger zijn.
J.D. Salinger of Harper Lee?
Salinger. Nee, niet vanwege Catcher in the Rye, maar vanwege zijn Negen verhalen.
Paul Celan of Charles Baudelaire?
Ik ben een Oost-Europese, dus ik sta te dicht bij Celan.
Roland Barthes of Julia Kristeva?
Roland Barthes, want je kunt niet elke dag blijven feesten. Als ik elke dag feest zou vieren zou ik Kristeva kiezen, maar het leven is meer een marathon en die loop ik met Barthes.
Magritte of Dalí?
‘Ceci n’est pas une pipe’ is mijn levensmotto. Als dingen mij kapotmaken moet ik doorgaan en daar betekenis uithalen. Magritte heeft op een hele mooie, luchtige manier laten zien hoe we alsnog betekenis kunnen vinden in iets wat tegenzit.