Wat was het leukste moment tijdens het schrijven van De Doorsons?
‘De ontdekking van de autobiografie van mijn oudoom Edmund Doorson. Surinamers schreven vroeger bijna geen boeken – ze mochten niet eens leren schrijven.’
Wat was de inspiratie voor dit nieuwste boek?
‘Dat waren de verhalen die mijn oude familieleden vertelden, verhalen die in de orale traditie bleven bestaan. Tijdens rituele feesten – banya’s – werden deze verhalen verteld tijdens het sacrale gedeelte. Later volgde het gedeelte met toneel en dansen met drums. De koloniale bestuurders hoorden alleen dit laatste deel en bestempelden het als heidense ‘winti’ activiteiten. Ze waren nooit aanwezig bij het stille gedeelte, waar de voorouders in een ceremonie verzocht werden om hulp en kracht. Er stonden straffen op die feesten, maar in onze familiekring werden die verhalen nog verteld.’
Welk boek inspireert u?
‘Het boek Suriname Folklore van het echtpaar Herskovits. Na de afschaffing van de slavernij is in de Verenigde Staten een schrijfproject opgezet om alle verhalen, dansen, rituelen op de plantages te documenteren. Zonder dat werk zouden we nooit zoveel weten van deze cultuur.’
Welk boek ligt naast uw bed?
‘Poema del cante jondo van Federico García Lorca. Ik vertaal sommige verzen naar het Surinaams. Zie het als een hobby.’
Wat was het eerste boek dat u in uw leven las? Of dat u bijgebleven is uit uw jeugd?
‘Show Boat van Edna Ferber. Mijn moeder had het gekregen van Amerikanen van de Aluminum Company of America die in Suriname werkten. Ik was een jaar of tien toen ik het las, en hoewel ik niet alles begreep, was er één scène waar ik nachtenlang van wakker lag. Een echtpaar, lid van de cast van het drijvende theater, riskeerde celstraf omdat de blanke vrouw ‘negerbloed’ had. Ze sloegen op de vlucht en ik realiseerde me: zo is het om zwart te zijn in Amerika.’
Als u iets zou kunnen veranderen aan wat u heeft geschreven door de jaren heen, wat zou dat zijn?
‘Niets. Ik ben een rustig persoon, ik kies mijn woorden zorgvuldig. Ik heb een boek over zwarte mensen in kinderboeken geschreven en heb daarbij het woord 'racisme’ bewust vermeden. Weet waar je gematigd in moet zijn en wanneer je heftig moet zijn. Choose your battles.‘
Wat is een boek/muzieknummer/film/gedicht dat u droevig kan stemmen, maar tegelijkertijd ook van het leven kan laten houden?
'Een lied van Celia Cruz, El Negro Bembón. Omdat ik er zo lekker op kan dansen, anderzijds omdat de inhoud van het lied zo triest is. Het gaat over een zwarte man die wordt vermoord door een andere zwarte man. Als de moordenaar later wordt gevraagd waarom, zegt hij dat hij hem heeft gedood omdat hij zo vernegerd is. Het lied vertelt de geïnternaliseerde haat voor zwarte mensen onderling. In Suriname hebben mensen geleerd dat zwart lelijk is. Ik was daar een uitzondering in. Wanneer ik zei dat ik zwart mooi vond, werd ik gecorrigeerd. Maar als ik geen uitzondering was geweest, had ik dit boek nooit geschreven en deze prijs niet gewonnen.’
Welke schrijver of welk boek is het meest onderschat? En waarom?
‘Alfred Birney. De man schrijft goed, maar ik zou het werk van hem wat vaker in de media besproken willen zien.’
Welk vergeten werk of welke vergeten auteur zou meer gelezen moeten worden?
‘Een heel oud en lang vers van George Gerardus Theodorus Rustwijk, getiteld Het Waarom beantwoord.
Rustwijk schreef dit vers voor een welvaartscommissie uit Nederland die naar Suriname kwam om te kijken hoe de afschaffing van de slavernij verder afgehandeld zou moeten worden. Rustwijk beschreef in het vers de achterstand en de slechte gezondheid onder de voormalige slaven en dat de Nederlandse overheid haar eigen kind in de West heeft verwaarloosd. Uiteindelijk voerde hij dit vers op als toneelstuk voor de commissie. Dat werk was verdwenen, totdat recent een nabestaande het heeft gevonden in een schriftje. Zijn achterkleinzoon Mathieu Weideven heeft van dit vers recent een nieuw toneelstuk gemaakt.’
Wat is het interessantste dat u onlangs van een boek geleerd heeft?
‘De benadering van Romana Vrede van autisme in De nobele autist. Veel mensen weten niet hoe ze moeten omgaan met mensen met autisme.’
Wat is de beste sterfscène in een roman?
(Lacht.) ‘Dit is bij uitstek iets westers en christelijks! Het is een soort voorbereiding op het laatste oordeel en het hiernamaals. Men beschrijft alleen sterfscènes als personages hun leven niet op orde hebben. Dan pas roepen ze wat ze bij leven hadden moeten zeggen en doen. Als het boek goed geschreven is, wordt dit overbodig. Doodvermoeiend en oersaai. Veel interessanter is het ritueel rondom het sterven en wat er in de sociale context gebeurt. Daar wordt bijna nooit iets mee gedaan. Dood is dood, en het leven gaat verder. Kijk liever naar de overlevenden.’
Wie zijn uw favoriete dichters?
‘Gwendolyn Brooks, Radna Fabias, Federico García Lorca en Roya Marsh. Ieder van hen schrijft over échte, maatschappelijke zaken waar ook blijdschap, verdriet en pijn in zitten.’
Als u een schrijfster zou kunnen zijn waar of wanneer dan ook, waar en wanneer zou dat zijn?
‘Er zijn in het verleden veel goede schrijvers geweest die in de cel terecht zijn gekomen. Als ik toen had geleefd, ik misschien ook. Als ik een schrijfster in de toekomst zou zijn, is alles wellicht zo verwaterd dat er geen enkele Surinamer over is die de oude historie nog kent. Dus misschien moet ik maar in het hier en nu schrijven.’
Welk boek heeft u het meest aan het twijfelen gezet?
‘Geen enkel boek. Iedere lezer heeft zijn eigen realiteit. Maar daarnaast ook alle boeken, want ik houd alles tegen het licht en bekijk het van meer kanten voordat ik een oordeel vorm. Daarna is het gedaan met twijfelen. Ik weet nog dat ik op mijn tiende in een soort depressie raakte toen ik ontdekte hoeveel onbeantwoorde vragen er in het leven zouden blijven, waaronder het feit dat de zwarte samenleving weinig eigenwaarde had. Dat werd ze aangeleerd. Toen besloot ik al dat ik met geen enkele groep zou meedoen en aan de rand van de samenleving zou staan, om te observeren en onderzoeken. Ik ga personen uit de weg die nooit in contact komen met andersoortige mensen. Mensen die geen vragen durven te stellen, maar wel oordelen. Dat vind ik een zeer armoedig leven.’
Er staat een tafeltje langs de Seine klaar, met een wit laken, twee wijnglazen, een kaars. Obers in jacquet staan paraat. a) Welk personage uit de wereldliteratuur zou u voor een diner uitnodigen? b) Waar zouden jullie het over hebben?
‘Niemand, dan is de magie verdwenen. Dan blijkt het iemand te zijn die in z'n neus peutert of in een benauwde wereld leeft. Ik wil mezelf die illusie niet ontnemen.’
Heeft een recensent ooit iets kritisch over u geschreven waarvan u dacht: hij of zij heeft een punt?
‘Niet echt. Er was wel een recensent van Biblion die De Doorsons beschreef als 'het zoveelste werk over het slavernijverleden’. De man had duidelijk het boek niet gelezen, en zo’n oordeel stoot lezers af. Dan komt deze geschiedenis nooit bij ze terecht. Er wordt nog veel geschreven over de Tweede Wereldoorlog, en terecht. Maar van de vier, vijf mensen die een boek over het slavernijverleden schrijven is dit ‘het zoveelste boek’? Ik heb een boze brief naar Biblion geschreven, maar een reactie bleef uit. De tekst staat er nog steeds.‘
Heeft u verborgen talenten?
'Ik kan goed tekenen, zo ga ik zelf de illustraties maken voor mijn Engelstalige prentenboek over corona. Ik ets, ik onderzoek in de muziek en de dansen van Latijns-Amerika de overeenkomsten met Suriname. Ik kan kleding ontwerpen en maken, ik heb een talenknobbel, ik kan uitstekend koken, en jeetje, pfff… Eigenlijk mag ik van mijn cultuur niet te veel over mijzelf praten. Als slot, ik heb het talent om van gewone mensen te houden. Zoals mijn moeder dat deed: los van kleur en achtergrond.’
Wat zou u jonge mensen willen mee willen geven?
‘Ga lezen. Bijvoorbeeld Anton de Kom. En Jaguarman van Raoul de Jong.’
Anton de Kom of James Baldwin?
‘Anton de Kom, vanwege het verzet tegen kolonialisme.’
Maryse Condé of V.S. Naipaul?
‘V.S. Naipaul. Het was geen leuke man, maar hij schreef met een brede blik over India, het Caribisch gebied en Suriname.’
Chimamanda Ngozi Adichie of Teju Cole?
‘Ngozi Adichie, ik volg haar al jaren en vind haar héél goed.’