De verbazing daarover is nogal curieus, want de betrekkingen tussen Rusland en de VS gaan al zeker een jaar steil bergafwaarts. Bij het begin van Obama’s presidentschap zag het daar bepaald niet naar uit. Hillary Clinton verscheen toen met haar befaamde ‘reset-knop’ in Rusland en de twee landen werkten bescheiden samen op verschillende terreinen. Maar sinds Poetin vorig jaar herkozen werd als president van Rusland zit het fout. Amerikaanse ngo’s werden met veel aplomb het land uitgezet en Russische organisaties voor mensenrechten, milieu of democratie werden ontmanteld omdat zij namens ‘buitenlandse machten’ (lees: de VS) Rusland ondermijnden. Er volgden een anti-Russische mensenrechtenwet in de VS, een Russisch verbod op adoptie door Amerikanen, en andere steken over en weer.
Dit alles tot teleurstelling van Obama, die in zijn tweede ambtstermijn een paar mooie internationale akkoorden voor zich zag, onder meer met Rusland. ‘Ik zeg steeds dat er geen reden is waarom we niet beter samen zouden werken dan we nu doen’, zei Obama, die zich beklaagde over ‘achterwaarts denken’ van Poetin. Maar die reden is er natuurlijk wel. Poetin bouwt zijn legitimatie als president op één ding: dat hij van Rusland weer een machtig land zal maken. Dat kan op Obama’s manier: samen met de VS eendrachtig zaken regelen op wereldniveau. Maar dat smaakt veel Russen te veel als het afstempelen van de Amerikaanse agenda. Liever kiest Poetin ervoor zich zo opzichtig mogelijk af te zetten tegen de VS. En Obama leent zich daar bij uitstek voor: een zwarte man, van het invoelende en intellectuele type, die leunt op de stemmen van andere niet-raszuivere stemmers, vrouwen, homoseksuelen en progressieve kosmopolieten. ‘Vergeef me mijn directheid, maar Poetin veracht jullie president openlijk’, zei Andrei Piontkowsky, analist van het Centrum voor Strategisch Onderzoek in Moskou.
De Amerikaanse rol is ook niet brandschoon. Ook Obama heeft nu een show gemaakt van de confrontatie met Rusland en de timing daarvan smaakt sterk als een afleidingsmanoeuvre voor het nsa-afluisterschandaal. Weinig verheffend dus, allemaal. Maar de effecten strekken verder dan de electorale posities van Poetin en Obama. Er zijn werkelijke slachtoffers in dit pr-spel, zoals de Russische burgers die ervoor betalen met celstraf. Maar ook op wereldschaal zijn er reële gevolgen. Het meest in het oog springt de oorlog in Syrië. De Russische weigering om politiek met de VS samen te werken maakt een politieke oplossing bijna onmogelijk en veroordeelt Syrië tot een lange oorlog. En het is wachten op nieuwe crises, als de ene grootmacht zijn eigen betekenis gaat afmeten aan het dwarszitten van de andere. Met de Olympische Spelen van Sotsji in aantocht, waarmee Poetin evenzeer een even triomfantelijke rentree in de wereld wil maken als China met de Spelen van 2008, gaan we vermoedelijk een vermoeiend en cynisch jaar tegemoet.