Een moment en je weet het: deze man is geen man. Bij een benzinepomp stapt hij uit om te tanken. Die broek zegt alles. Bruin corduroy en twee maten te groot. Wie draagt zoiets? Toegegeven, we zijn in Bridgwater in het westen van Engeland, of eigenlijk in Teignmouth, Devon, waar The Mercy verfilmd werd, en hier draagt men zulk soort kleding. Wat blijft is dat een man in ribfluweel nooit van het kaliber Sir Francis Drake kan zijn, schavuit en ontdekkingsreiziger die in de zestiende eeuw de eerste Engelsman werd die de wereld rond voer. Of in dit geval een man die eind jaren zeventig deelneemt aan een race om in z’n eentje als snelste rond de wereld te zeilen.
De man is Colin Firth, een acteur die Engels-zijn verpersoonlijkt, vaak in rollen waarin de suggestie van een duister randje aanwezig is. Zo ook in deze film van James Marsh over het waar gebeurde verhaal van Donald Crowhurst die in 1968 meedeed aan de Golden Globe Race, een wedstrijd van The Sunday Times om te kijken wie de snelste alleenvaarder om de wereld wordt. Crowhurst was 36 jaar oud, getrouwd en had drie kinderen. Hij was kostwinner, maar zat constant in geldnood. Hij had een bedrijfje aan huis dat geavanceerde nautische instrumenten maakte, maar een succes werd dat niet. Zijn beslissing om mee te doen aan de zeilwedstrijd had te maken met het prijzengeld. Maar niet alleen met dat.
In The Mercy krijgt Crowhurst vooral te maken met een beeld van mannelijkheid waaraan hij niet kan voldoen. Aan het begin van de film staat hij met een standje van zijn bedrijf op een bijeenkomst waar onverschrokken Engelse zeehelden uit het verleden worden geëerd. Zelf kan Crowhurst nog geen zendertje verkopen. In een opwelling – maar later blijkt dat wanhoop – schrijft hij zich in voor de reis. Zijn vrouw, gespeeld door Rachel Weisz, voelt zijn angst aan, maar zegt daar niets over. Ze maakt zich druk om de mogelijkheid dat er iets met haar man zal gebeuren.
Het sterke aan de film zit in de subtiliteit waarmee Marsh de ‘mislukte mannelijkheid’ illustreert, bijvoorbeeld door Firth zo’n sullige broek te laten dragen, maar ook in een schitterende scène waarin Crowhurst zich aankleedt op de ochtend van zijn vertrek. Met trillende handen knoopt hij zijn witte overhemd dicht. Maar dan komen er vrouwenhanden bij die hem helpen met zijn stropdas. Vernietigend effectief is het feit dat het gezicht van zijn vrouw buiten beeld blijft. Hier zien we de tirannie waaraan Crowhurst uiteindelijk ten onder gaat: ‘man’ moet en zal hij zijn, maar dat kan hij niet.
De rest is bekend: in zijn jacht, een zogeheten trimaran, kwam Crowhurst niet eens in de buurt van Kaap Hoorn. Hij besloot zich te ‘verstoppen’, gaf valse posities op en wilde op de terugweg weer in de race stappen. Uiteindelijk ging hij kapot aan de leugen. Zijn laatste, mysterieuze dagboekinschrijving: ‘Ik hoef het spelletje niet meer te spelen. Het is klaar – het is klaar. It is the mercy.’
Te zien vanaf 5 juli