Frontlinie is een reeks buitenlandprogramma’s, meestal gemaakt door Bram Vermeulen. Deze keer geen oorlog, maar de onthutsende beelden uit Turks Antakya, die weinig verschillen van wat we uit steden in Oekraïne en Syrië kennen. Aflevering De naschok begint in ongeschonden Mersin, 250 kilometer westelijker. Daar arriveert Vermeulen samen met Hengelose Meltem Halaceli, die in zijn Turkse periode voor hem tolkte. Zij ontmoet er uit Antakya gevluchte familieleden (bij elke emotionele omhelzing het besef dat ze ‘geluk’ hebben, gezien de ontelbare slachtoffers). Veel om dankbaar voor te zijn is er niet. ‘Alles kwijt’ slaat immers niet alleen op materie maar ook op familie, vrienden, buurtgenoten. Op complete dorpen, steden. Slaat op een volslagen verdwenen gevoel van veiligheid – essentieel om evenwichtig te kunnen leven.
Ze gaan met Meltems broer en schoonzus op zoek naar onderdak in Mersin. Die zitten al met zijn negenen, twee gezinnen, in een appartementje. Altijd beter dan wie in Antakya op straat wonen – de zwaksten, die helemaal niet weg kunnen. Ze zoeken bepaald niet als enigen: Turkse slachtoffers; Russen, al dan niet op de vlucht; Oekraïners; Syriërs. En dus zijn de prijzen verdubbeld. Zelfs een profiterende Turkse makelaar spreekt er schande van. Huuraanbod is er sowieso nauwelijks. Ze bezoeken een appartement in een torenflat, met een makelaar, Russin. Is het aardbevingsbestendig? Zeker, stevige constructie. Maar schoonzus, al op van de zenuwen zodra de lift naar boven gaat, wil weg: ze voelt dat er ergens een beving gaande is. Naschokken zijn er legio – soms trilt het ook licht in Mersin – maar of schoonzus echt iets voelt doet er niet toe: overduidelijk getraumatiseerd.
Later horen we in detail de gruwel die haar en haar zoontjes overkwam (man in Istanbul; een eenzame redder werkte de klok rond om hen te bevrijden; ze waren de enige overlevenden). Als we later dat ingestorte huis zien valt niet te begrijpen hoe ze daar levend uit zijn gehaald. Deze Frontlinie is alleen al belangrijk om het massale, individuele leed te herbeseffen.
Maar er is veel meer. Zo traag en chaotisch als de hulpverlening op gang kwam, zo systematisch en snel rijden bulldozers en vrachtwagens met puin in colonne door de stad. Slopend op plekken waar doden liggen. En zo de gigantische plaats delict vervuilend, nee, verdonkeremanend, want de verkiezingen komen eraan. Speurende techneuten leggen haastig bewijzen van criminele bouwfraude vast. Een leek kan zien dat met karton is gebouwd. Vermeulen ontmoet een hoteleigenaar. Eén grote aanklacht tegen Syrische vluchtelingen die gastvrij zijn ontvangen maar na de ramp zouden plunderen. Nu is Europa met zijn grote mond over mensenrechten aan de beurt om ze over te nemen. De man staat bepaald niet alleen: Syrische vluchtelingen, na oorlog door natuurramp getroffen, blijken zondebok. De ‘naschok’ is verlies van gastvrijheid en mededogen. Verlies van al eeuwen multicultureel Antakya, Hatay.
Bram Vermeulen, De naschok, VPRO Frontlinie, donderdag 6 april, NPO 2, 20.25 uur