Idaho is een dun bevolkte staat in het noordwesten van de Verenigde Staten. Denis Johnson (1949-2017) situeerde daar zijn meesterlijke novelle Train Dreams (2002), waarin een dagloner zijn gezin door een vuurzee in het bos kwijtraakt. Hij probeert krampachtig tot een nieuwe verstandhouding te komen met die overweldigende slokopnatuur en verdwijnt in de aanstormende technologische twintigste eeuw. Ook in Emily Ruskovich’ debuutroman Idaho fungeert de ongenaakbare natuur als verdwijnpunt.
‘Ik ben hier omdat jij hier niet bent.’ Dat denkt Ann, pianolerares en getrouwd met Wade, die langzaam maar zeker zijn geheugen kwijtraakt. Dat is voor hem een blessing in disguise omdat zijn verleden belast en beladen is. Zijn eerste vrouw Jenny heeft haar jongste dochtertje May met een hakbijltje gedood, waarna de oudste, June, het bos in vlucht en vermist blijft. Jenny krijgt levenslang, Wade hertrouwt met zijn pianolerares. Het ‘hier’ in ‘Ik ben hier omdat jij hier niet bent’ is de truck waarin het drama plaatsgreep. Die truck, gestrand en vervallen, staat op Mount Iris, waar Ann en Wade als prairiemensen geïsoleerd leven. Wade, messenmaker en hondentemmer, drijft steeds verder weg van zijn eigen verleden, maar Anns hoofd raakt steeds voller van de ramp die Wade’s gezin trof. Wat is er precies gebeurd? Waar kan de vermiste June zijn? Hoe vergaat het Jenny in de gevangenis? Ann is daar zo door geobsedeerd dat ze haar hele leven opoffert en er welhaast in verdwijnt. Ze vraagt zich ook af wat de prairie, die open ruimte waar alles hetzelfde was, te maken kan hebben met dementie.
Ruskovich bouwt haar vertelling over al die verdwijningen overbewust achronologisch op, inclusief de perspectiefwisseling en het betreden van zijpaden. Die kunstmatigheid weerspiegelt de invloed van haar vroegere Iowa-schrijversworkshop. Ook legt ze veel uit en rondt haar roman al te keurig af. Toch weet de roman indringend een eenzaam prairiebestaan te schetsen waarin de hoofdpersonages Ann, Jenny en Wade wanhopig proberen staande te blijven te midden van geestelijk isolement en destructiedrift.
Wanneer Wade heel geconcentreerd een wilde hond aan het africhten is, slaat Ann zijn verrichtingen gade ‘alsof het haar iets over hun huwelijk leert’. Dat mag je wel zeggen, ja. Tijdens zijn wankele momenten grijpt Wade haar in haar nekvel en duwt haar hoofd bijvoorbeeld in een stapel messen. Ondanks haar verwondingen blijft ze van hem houden, omdat híj het niet is die gewelddadig wordt maar zijn dementie. Waar hij afhaakt omdat hij vergeet, wordt zij actief. Ze gaat op in zijn verzorging. Bij toeval vindt ze een boek, Gezichten tekenen. In dat tekenleerboek heeft Jenny een onafgemaakt gezicht getekend. Ann stuurt het boek naar de bibliotheek van de gevangenis waar Jenny zit, in de hoop contact met haar te krijgen. Later belt ze op of het boek al is uitgeleend. En natuurlijk bereikt dat boek Jenny, die veel later – als ze vrijkomt – weer voorbeeldig door Ann wordt opgevangen.
Dat half getekende gezicht is symbolisch voor de verdwenen June, die nog steeds wordt gezocht. Het is noodzakelijk om getekende portretten van haar op latere leeftijd te maken zonder te weten hoe ze eruitziet. Hoe doe je dat? Dat is een fascinerende kant van Idaho: vasthouden aan de mogelijkheid dat de verdwenen June kan opduiken en daarom overal ‘bijgewerkte’ portretten van haar ophangen.
Waarom heeft Jenny haar dochtertje omgebracht? Ruskovich geeft een nauwgezette beschrijving van hoe het gebeurt. Met een hakbijltje is Jenny lang bezig geweest met het aftikken van takjes van boomstammen. Die repeterende handeling zit nog in haar arm als ze even naast May in de truckcabine zit. Misschien heeft dat ombrengen met een ontsporing van zintuiglijkheid te maken. Ann keert vaak terug naar de plaats delict en vindt af en toe iets wat toebehoorde aan het gezin. Ze volgt jarenlang ‘dit geheime spoor van verloren beelden, echt en imaginair’.
De tweede verhaallijn, die van Idaho ook een gevangenisroman maakt, is die van Elizabeth en Jenny. Zij komen bij elkaar in de cel te zitten na een gewelddadige actie van Elizabeth waarvan haar vroegere celgenoot slachtoffer wordt. Moordenares Elizabeth, die wegens haar wangedrag in de isoleercel zat, werd ziek van haar eigen wreedheid. Net als Ann zoekt ze een opofferende manier van leven. Elizabeth offert zich op voor Jenny door het gevangenisbestaan voor haar aangenamer te maken. Jenny maakt voor haar verslagen van de poëzieklasjes waar Elizabeth niet bij mag zijn.
Idaho is een roman vol opofferingen. De vrouwen zijn zo altruïstisch dat ze welhaast in anderen verdwijnen. Ann is geboren in Idaho maar verhuisde op driejarige leeftijd naar Engeland. Na haar twintigste keerde ze terug. Haar toekomst ligt in het verleden, wordt ‘een spoor dat naar achteren leidt, terwijl het verdwijnt’.
Idaho is een roman vol zintuiglijkheid waarin hun opofferingskracht de personages doet verdwijnen. De prairie, de bossen en de bergen blijven achter.