Joe Biden heeft een belofte ingelost. Toen bij zijn oudste zoon Beau terminale kanker werd geconstateerd beloofde Biden dat hij na diens overlijden niet in zijn schulp zou kruipen maar actief aanwezig zou blijven op het maatschappelijk toneel. Die belofte vormde de basis voor zijn autobiografische boek Promise Me, Dad: A Year of Hope, Hardship and Purpose uit 2017. Biden stelde zich kandidaat voor de meest zichtbare functie denkbaar, en won. Hij draaide daarmee een klassiek dramatisch motief om. Normaal moet de zoon doorgaan waar de vader ophield. Biden dacht dat Beau ooit president kon worden, en vervulde die missie in zijn plaats.
Het persoonlijke verhaal dat zich zo rond de nieuwe Amerikaanse president-elect vormt, is wellicht wat melodramatisch, zeker vanuit het perspectief van Europa waar ‘hoe dunner de biografie van de leider, hoe beter’ het parool lijkt te zijn. Maar uiteindelijk bestaat het Amerikaanse presidentschap voor een belangrijk deel uit symboliek, zoals de denker Bruno Maçães duidelijk in De Groene. De politiek in Amerika is volgens hem vooral een beleving die extreem meeslepend is, maar uiteindelijk weinig directe invloed uitoefent op het leven. Maçães heeft Biden weleens omschreven als de noodknop waarop gedrukt kan worden als de politieke show te eng wordt. Een meerderheid van de Amerikanen heeft op de knop gedrukt en een einde gemaakt aan wat vier jaar lang is omschreven als ‘de Trump-show’. Over naar kanaal Biden.
In de afgelopen vier jaar is Amerika ondertussen wel degelijk veranderd. Trump heeft regels geschrapt die planeet, natuur en mensen moeten beschermen. Amerika’s constante van steeds rijkere rijken en steeds meer armen heeft zich onverdroten voortgezet. Ondertussen is het overheidsapparaat uitgehold, zijn politieke bondgenootschappen verwaarloosd en zijn er bijna 250.000 Amerikanen aan covid overleden. Ja, de Amerikaanse politiek is voor een groot deel show en spektakel, maar terwijl de wereld voor het scherm zat te klappen of zich zat te verbijten over Trump, is Amerika zieker, armer en onveiliger geworden.
Met Trump in het Witte Huis woei er ook een andere wind over de wereld. Rechts-populisten wereldwijd wisten zich gesterkt door het feit dat hun politiek overeenkwam met die van de machtigste leider ter wereld. Trumps agressieve vijanddenken blies de wereld over, net als het bizarre complotdenken waar de Amerikaanse president en zijn aanhang zich in kunnen verliezen. De kenmerken van Trumps bestuur – cliëntelisme, nepotisme, kleptocratie – waren plotseling door Amerika gesanctioneerde normen. Al decennia leeft Europa mentaal deels aan de overkant van de Atlantische Oceaan. Onder Trump was dat niet anders.
Er zijn genoeg reserves te bedenken bij Biden. Gaat hij serieus proberen de klimaatopwarming aan te pakken? Zal hij niet te vriendelijk blijken voor Wall Street en Big Tech? Is hij ook maar geneigd iets te doen aan Amerika’s schrijnende inkomensongelijkheid? Naar die vragen zal het debat over Amerika zich de komende jaren vanzelf verplaatsen. Voor nu geldt dat Biden iets heeft bereikt waar een meerderheid in Amerika naar snakte: geen nieuw seizoen van de Trump-show, althans niet met het Witte Huis als decor.
Trumps presidentschap beëindigen was uiteindelijk een symbolische strijd: de bijna opgegeven underdog die nog een keer opstaat en met een laatste klap de grote pestkop vloert. In Amerika is de realiteit vaak fantastischer dan het script. Het hielp in ieder geval een ongekend aantal kiezers op de been, zoals ook Trumps oproep hem te ‘verdedigen’ dat deed voor de Republikeinen. Alles in Trumpland kon worden bestempeld als ‘fake’ of een ‘hoax’. De stembus is harde realiteit waar fantasiepolitiek op stukloopt, zeker als die is gevuld met de biljetten van miljoenen kiezers die een eerste vrouwelijke, niet-witte vicepresident als een belangrijke mijlpaal zagen. Kamala Harris was evengoed een symbool.
In een essay in Foreign Affairs kondigde Biden aan gedurende zijn eerste jaar een mondiale democratie-top te organiseren. Wereldleiders kunnen daar praten over hoe instituties te versterken en autocratisering tegen te gaan. Een dergelijke bijeenkomst is natuurlijk ook symbolisch, maar na vier jaar Trump is publieke toewijding aan liberale democratie hard nodig. Het is te hopen dat Joe Biden ook deze belofte houdt.