Dus is er in het statige Martin Gropius Bau hier een grote tentoonstelling aan hem gewijd (tot 23 augustus), er komt een nieuwe documentaire over hem in de Duitse bioscopen (op 16 juni ook op het eerste Duitse televisienet te zien). En er is toneel. Susanne Kennedy (37), die weliswaar in Duitsland is geboren en getogen maar die in Amsterdam tot regisseur werd opgeleid en sinds 2005 bij diverse gezelschappen (waaronder Oostpool en tga) controversieel toneel maakte, brengt hier een Fassbinder-film in het theater. Warum läuft Herr R. Amok? Eerder dit seizoen uitgekomen bij het ensemble van Johan Simons in München en nu uitgenodigd voor het Berlijnse Theatertreffen, dat deze dagen is begonnen.
De plot is simpel: de zwaarlijvige mijnheer R. werkt op een architectenbureau. Hij leidt een onopvallend en geslaagd leven. Maar er klopt iets niet. De aanpassingsbereidheid van Herr R. keert zich tegen hem, zijn leven wordt een hel en alles eindigt in een catastrofe. De Susanne-Kennedy-esthetiek van vertragen en stileren, het van elkaar loskoppelen van lijf, stem, beeld en gestiek, wordt getoond in een nagesynchroniseerd stripverhaal, waarbij de figuren gehuld zijn in maskers die alleen ogen en mond vrijlaten. Gespeeld wordt in een schrootjeshouten hok, dat in een klassiek kijkdoostoneel is gebouwd, kruising tussen een ddr-huiskamer uit de jaren zestig en de sauna in een derderangs vakantiepark.
Een steriele stem roept de locaties om. De scènes worden van elkaar gescheiden door een projectiescherm, waarop dezelfde ruimte wordt getoond. Een soort Droste-plaatje met butsen. Kennedy bouwt terloopse scènes uit de film om tot geweldige ‘nummers’. Zoals dat in een grammofoonplatenzaak, waar Herr R. zich op alle mogelijke manieren een melodie probeert te herinneren. De compositie van tragikomische radeloosheid in allerlei figuren, die misschien wel willen maar niet meer kunnen ontsnappen, is hier zeer geslaagd in een terecht bejubelde voorstelling.
Susanne Kennedy wordt al genoemd als een van de huisregisseurs van de Berlijnse Volksbühne nieuwe stijl, die vanaf 2017 niet meer zal worden geleid door de legendarische rebel Frank Castorf (vorig jaar nog met zijn ensemble in Amsterdam), maar door de uit Vlaanderen afkomstige museumdirecteur Chris Dercon (Tate Modern). Die benoeming is hier omstreden. Gevreesd wordt dat de Volksbühne een permanent evenementenbureau wordt, of een doorlopend theaterfestival, en zal ophouden een enerverend ensemble te zijn.
Frank Castorf zelf is ondertussen middelpunt van een uit de hand gelopen toneelrel: de erven Brecht hebben zijn enscenering van Baal (Brechts toneeldebuut uit 1918) via de rechter verboden. De voorstelling mag in het Berliner Theatertreffen nog maar één keer worden getoond (op 17 mei), daarna is het finito la commèdia. Reden: Castorf heeft te veel nieuw tekstmateriaal in de voorstelling gepropt. Een grappige omkering van de toneelhistorie. Brecht werd immers altijd verweten dat hij zijn eigen werk voortdurend aanlengde met het plagiëren van anderen. Nu doet Castorf hem dit kunstje na – is het weer niet goed. De ‘arme B.B.’ zou overigens streng tegen de exercities van zijn erven zijn opgetreden.
Warum läuft Herr R. Amok? loopt nog in repertoire in München, muenchner-kammerspiele.de