Een ‘beproeving’ noemt ze het islamitische terrorisme dat op 19 december nu ook Berlijn heeft getroffen. Merkel richt met deze benaming duidelijk geen ‘oorlogsverklaring’ aan IS, zoals François Hollande dat deed na de aanslagen in Parijs. Volgens Merkel staan de waarden van haar land boven alles: ‘Wij zijn vrij, medemenselijk en open.’ Ferm bezweert ze: ‘Onze staat is sterker dan het terrorisme.’

Haar woorden passen bij de vele analyses in de Duitse media na de aanslag. Hierin werden de ‘gelijkmoedigheid’ en de ‘eensgezindheid’ van de Berlijners bejubeld. Maar hoe mooi dat allemaal ook klinkt, in de weken na de aanslag blijkt het onbehagen toch te groeien. ‘Duitslands falen’, kopt Der Spiegel een week na de aanslag. Volgens het weekblad was de staat namelijk helemaal niet sterker dan het terrorisme. De dader, de Tunesische uitgeprocedeerde asielzoeker Anis Amri, die vier dagen later in Milaan door Italiaanse politieagenten werd neergeschoten, stond al maanden bekend als ‘gevaarlijk’ en toch liet de politie hem lopen.

De oplossing lijkt voor de hand te liggen. Politiek rechts roept al sinds de aanrandingen tijdens de oudejaarsnacht in Keulen in 2015 om een harder optreden tegen criminele asielzoekers. Bij de actuele oudejaarsnacht koos de Keulse overheid voor zo’n ‘harde aanpak’. 1700 politieagenten bevonden zich in de binnenstad en preventief werden groepen ‘agressieve mannen’, hoofdzakelijk Noord-Afrikanen, weggehouden van het Domplein om massale aanrandingen en diefstallen te vermijden.

Maar ook de strenge aanpak zorgt niet voor rust. Verontwaardiging klinkt nu op de sociale media, bij de Groenen en Amnesty International. De politie wordt beschuldigd van ‘racial profiling’ en deze aanpak zou de multiculturele spanningen verergeren. Met andere woorden: in plaats van ‘eensgezindheid’ blijkt de politieke verdeeldheid alleen maar groter te worden.

Merkel wil openheid verdedigen én tegelijk daadkracht tonen, zegt ze in haar nieuwjaarstoespraak, die ook bedoeld is als politiek statement voor dit verkiezingsjaar. Merkel was de laatste jaren vooral populair omdat ze centrum-links en centrum-rechts achter zich kreeg. Om dat opnieuw te bereiken, zal ze haar sterkste staaltje evenwichtskunst moeten tonen. Ook voor Merkel zelf zal 2017 een beproeving worden.