Voor mij was 2002 het jaar waarin een heel nieuwe boekenwereld openging: de Italiaanse. Het is alsof er al die tijd dubbele rijen in mijn boekenkast hebben gestaan en er achter alles wat ik kende en wist nóg een hele wereld schuilging, van boeken die ik niet kende en onderwerpen waar ik niets van wist. Vanzelfsprekend had ik tijdens bezoekjes aan of vakanties in Italië daar wel iets van gezien, maar de dagelijkse omgang met wat er in Italië gepubliceerd wordt, vergruizelt die indrukken en schept nieuwe.

Vergeet alles wat er in Nederland aan schampers en lelijks over wordt gezegd. De «markt» van kopers en lezers is in Italië niet zo gek veel groter dan die van Nederland en Vlaanderen. Maar het verschil in lef en vindingrijkheid is onbeschrijflijk. Het is, inderdaad, een andere cultuur: alleen dit najaar al heeft zowat iedere serieuze politicus hier een nieuw boek. Overal liggen publicaties die een bijdrage leveren aan het maatschappelijke en culturele debat. Ook ben je als je op zaterdag een stapeltje boeken koopt geen eenzame, gevaarlijke gek die verdacht gemaakt moet worden of in feite niet zonder begeleiding de straat op mag. Je ziet zelfs vrouwen die tien, vijftien serieuze boeken in één keer kopen.

En dus is het niet de dappere en bewonderenswaardige roman Im Krebsgang van Günter Grass die ik u ga aanraden, of het originele en uitgebalanceerde groepsportret van de waanzinnigen van het stalinisme in de literatuur van Frank Westerman, Ingenieurs van de ziel, noch de geschiedenis als jongensboek die Mike Dash in Batavia’s Graveyard (door de imbeciel die het in Nederland uitgaf als «roman» gepresenteerd) bedrijft, en al evenmin de direct uit het hoofd te leren poëzie van Antjie Krog in Kleur komt nooit alleen.

Nee, het belangrijkste boek dat ik dit jaar aanschafte en waarop ik nog talloze malen zal teruggrijpen, is Le filosofie del Novecento (De filosofieën van de twintigste eeuw) van Giovanni Fornero en Salvatore Tassinari. Bijna zestienhonderd pagina’s waarin door twee auteurs de gehele filosofiegeschiedenis van de afgelopen eeuw in kaart wordt gebracht: stromingen, persoonlijkheden, invloeden. Evenwichtig, streng, helder.

Dat durft geen Nederlandse uitgever, dat kan geen Nederlandse academicus. Want verschil is er. Poveri Paesi Bassi.