Drie dagen nadat een Kamermeerderheid, inclusief vvd en cda, zich schaarde achter de motie van JA21 dat asielzoekers wil laten opvangen in bijvoorbeeld Rwanda was ik op bezoek in een asielzoekerscentrum (azc). Ik zat met Rasha aan een van de tafels in de ‘lobby’ – het azc is gevestigd in een voormalig hotel – te praten toen er twee vrouwen bij ons aanschoven. Ze waren net vanuit het aardbevingsgebied aangekomen in Nederland, de ene uit Syrië, de andere uit Turkije. Ze waren blij dat ze veilig waren, maar, zeiden ze, ze hadden heel slecht nieuws gehoord. Ik dacht aan familieleden onder het puin, nog meer doden, een nieuwe beving… Nee, ze hadden gehoord dat Nederland asielzoekers naar Rwanda gaat sturen. Sindsdien zijn ze bang te worden gedeporteerd.
Met de provinciale verkiezingen in zicht regent het weer ‘harde’ taal over vluchtelingen. Eerst de roep om meer hekken en muren rondom de buitengrenzen van de EU, en nu Rwanda. Denemarken nam afgelopen jaar een wet aan die regelde dat mensen na de asielaanvraag op het vliegtuig zouden worden gezet naar een land buiten de EU, bijvoorbeeld Rwanda, om daar hun procedure af te wachten én om bij een succesvolle procedure daar asiel te krijgen. Engeland maakte vergelijkbare afspraken met Rwanda. Het probleem is niet dat het misschien wel inhumaan is – dat is voor veel politieke partijen en hun kiezers al lang geen maatstaf meer – het mag niet. Engeland werd afgelopen jaar door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens teruggefloten. Ook Denemarken heeft nog geen enkele asielzoeker die kant op gestuurd.
Het is al jaren een grimmige race to the bottom: elk EU-land roept minder asielzoekers te willen, framet hen als een bedreiging, iets dat daarom moet worden aangepakt, en bestraft. Aan onze buitengrenzen namen de grenshekken in de laatste jaren razendsnel toe, zo blijkt uit een rapport door een onderzoeksbureau dat het Europees Parlement vorig jaar liet opstellen. Van de negenduizend kilometer EU-landsgrens is al 2048 kilometer ‘behekt’, acht jaar geleden was dat nog 315 kilometer. Ook drones en camera’s worden ingezet. Hetzelfde repressieve asielbeleid zorgde in Nederland voor een chaos in de asielopvang door bezuinigingen op ind en coa. Nog steeds zitten duizenden asielzoekers in ‘tijdelijke’ crisisnoodopvang als sporthallen en verouderde gebouwen. In België is de opvang zo erbarmelijk dat asielzoekers er zelfs op straat slapen, zoals dit artikel in De Groene laat zien.
Ondanks alle repressieve maatregelen, de mishandelingen en pushbacks van vluchtelingen door grenswachters komen mensen nog steeds illegaal de grens over. Afgelopen jaar waren dat er 330.000, blijkt uit cijfers van het Europese Grenswachtagentschap Frontex. Tegelijkertijd kwamen onder de speciale EU-beschermingsregeling 4,8 miljoen Oekraïners naar Europa. Legaal, ze mochten zelf kiezen naar welk land ze gingen, welke stad of dorp, ze kregen opvang en mochten werken. Velen kunnen nu voor zichzelf zorgen. Het kan dus wel humaan én gecontroleerd.
Om de neerwaartse spiraal te keren is het tijd om naar oplossingen te kijken. Interessant is dat pleidooien, van onder anderen de Oostenrijkse migratie-expert Gerald Knaus, om meer legale routes te creëren en aldus illegale migratie te verminderen én mensen in nood humaan en ordelijk op te vangen, terrein beginnen te winnen. Europese landen, ook Nederland, hebben door vergrijzing migranten nodig. Knaus ontwikkelde als adviseur van de Duitse regering een deal met Gambia: Gambianen kunnen een werkvisum aanvragen voor een studie en voor banen waar Duitsland behoefte aan heeft. Komen ze toch illegaal, dan neemt Gambia ze terug.
Het creëren van angst en de roep om meer hekken scoort wellicht politiek, maar het zorgt al jaren voor een falend asielbeleid. Het is tijd voor humane en reële oplossingen.
