Geflankeerd door Peter O’Neill, de premier van Papoea Nieuw-Guinea, kondigde Rudd half juli aan dat hij het businessmodel van bootasiel gebroken had. Niemand kon nog per boot naar Australië varen met hoop op een verblijfsvergunning. Want na opsluiting in een tentenkamp op Papoea Nieuw-Guinea’s Manus Island volgt voortaan hooguit nog asiel in Nieuw-Guinea zelf. O’Neill voegde er luchtig aan toe dat de hoop natuurlijk was dat met dat verschrikkelijke vooruitzicht asielzoekers het voortaan wel uit hun hoofd zouden laten per boot naar Australië af te reizen. De precieze som ‘ontwikkelingsgeld’ die tegenover die openhartige zelfdepreciatie stond is niet bekendgemaakt.
De overeenkomst vergt creativiteit met het door Australië ondertekende VN-Vluchtelingenverdrag. Maar volgens Rudd staat daar helemaal niet in dat hij asiel hoeft aan te bieden in Australië. Een mensenrechtenspecialist van Melbourne’s Monash University legt op opiniesite The Conversation uit dat hij daar waarschijnlijk gelijk in heeft, simpelweg omdat de notie ‘asiel’ niet in het vluchtelingenverdrag voorkomt. Maar, schreef een politicoloog van dezelfde universiteit in de Canberra Times, het is onzin dat een hek rond Australië het einde betekent van mensensmokkel en verdrinking (in Labors retoriek de voornaamste redenen voor een harde asielaanpak). Meer dan negentig procent van de bootvluchtelingen is volgens officiële cijfers legitiem vluchteling en het voorland van Papoea Nieuw-Guinea doet weinig af aan de keuze tussen vervolging of vertrekken. Dat die analyse vooralsnog klopt blijkt uit het feit dat sinds de aankondiging van de overeenkomst al meer dan 1765 bootasielzoekers zijn onderschept. Daarvan is de eerste groep van veertig mensen begin augustus overgebracht naar Manus Island, waar Amnesty International en de VN-vluchtelingenorganisatie unhcr inmiddels waarschuwen voor malariarisico, brandgevaar en wetteloosheid.
De cynische politieke realiteit is dat Rudds Labor-regering die scherpe veroordelingen van mensenrechtenorganisaties aan de vooravond van de verkiezingen dankbaar benut om de conservatieve oppositie rechts de pas af te snijden.
Een onafhankelijk senaatslid zocht uit dat Rudd zo’n 37 miljoen dollar uitgeeft aan een reclamecampagne om potentiële bootvluchtelingen duidelijk te maken dat ze Australië niet in komen. Daarvan wordt dertig miljoen dollar binnenlands besteed.