Peking - Het ging er naar verluidt stevig aan toe bij de jaarvergadering van de Chinese communistische partij, afgelopen weekend. De partijtop zou in de eerste plaats de economie bespreken, maar dat weerhield een goed aantal deelnemers er volgens hardnekkige geruchten niet van om politieke hervormingen op de agenda te zetten. Is een kleinere en soepeler partij misschien efficiënter? Wordt maatschappelijke vooruitgang het best gediend door overheidscampagnes of is een voortdurend overzicht door het volk zelf en een vrije pers mogelijk te prefereren? En zo ja, leidt dat onafwendbaar tot verkiezingen? En zo ja, hoe moet het dan met die fameuze onaantastbare positie van de communistische partij?
Ketterse discussies, die werden aangezwengeld door niemand minder dan premier Wen Jiabao. In de afgelopen anderhalve maand sprak hij zeven maal in het openbaar over de noodzaak van politieke hervormingen en hoewel niemand lijkt te weten hoe ver hij daarin wil gaan, werden zijn woorden vorige week daverend kracht bijgezet door 23 communistische oudgedienden. In een ongezouten brief die gewone stervelingen maar beter ongeschreven kunnen laten, zetten de gepensioneerde hoge bureaucraten onbekommerd hun kritiek op de partijlijn van de afgelopen twintig jaar uiteen. Zo wijzen ze er onder meer op dat de gebruikelijke censuurpraktijken simpelweg in strijd zijn met de grondwet van 1982. Interessant genoeg doorliepen sommige van de ondertekenaars een lange carrière in het propaganda-apparaat, de belangrijkste hoeder van het partijdogma. Ondertekenaar Li Rui was Mao Zedongs secretaris.
‘Gevaarlijke tijden gaan we tegemoet’, zegt publicist Edmund Xu Zhiyuan, die veel door buitenlandse ngo’s naar zijn mening wordt gevraagd als het om democratisering gaat. ‘In die titanenstrijd kunnen simpele intellectuelen beter uit de weg blijven. Conservatieven gaan ongetwijfeld wild om zich heen slaan en alleen diegenen met krediet binnen de partij hebben dan nog de vrijheid te zeggen wat hun op het hart ligt.’
Daarmee zouden de 23 dus redelijk veilig zijn. Het feit dat zij de hoogste anciënniteit hebben binnen het intieme partijbroederschap maakt ze tot bepaalde hoogte onaantastbaar voor diezelfde partij. ‘Totalitair is de partij niet. Eerder chaotisch en altijd in rumoer, doorkruist door persoonlijke banden en behept met een soort erecode’, zegt Xu. ‘Autoritair anarchistisch is de juiste term, denk ik.’