In 2014 fotograaf Kadir van Lohuizen; bizar stijgende kunstprijzen (The Next Big Thing); het groezelig kitschwerk van Tarik Sadouma; en boze striptekenaar Dick Matena. Gevarieerd, maar voor een jaar geen rijke oogst. De vpro doet middels Wilfried de Jong systematisch aan fotografie. Alleen Oude Dame Avro blijft de Schone Kunsten meervormig trouw. Laagdrempelig in Tussen kunst en kitsch; serieuzer in Kunstuur en Close Up.
Kunstuur was het magazine waarin meerdere actuele onderwerpen per aflevering werden behandeld. Het is Geheel Vernieuwd, wat betekent gehalveerd in tijd en voorzien van vaste presentator, zonder wie de kijker zich kennelijk onvoldoende hecht.
Uitverkoren is Vlaming Lucas De Man, toneelregisseur en stadskunstenaar van Den Bosch. Niet dat die het slecht doet, maar ik was gehecht aan de formule waarin de prettige stem van Hans Smit (ook voortreffelijk op Radio 4) je buiten beeld van onderwerp naar onderwerp meenam, zich beperkend tot noodzakelijke informatie. Nu dus een persoonlijkheid die de kijker bij de hand neemt en daarbij onvermijdelijk soms tussen haar/hem en onderwerp gaat staan. Inkorting is bovendien verschraling. Beeldende kunst biedt een zee van mogelijke onderwerpen, zelfs als je voornamelijk de actualiteit volgt. Wat is er tegen de klassieke vijftig minuten, behalve het gebod te bezuinigen?
De eerste aflevering van de nieuwe formule, begin januari, had als onderwerp ‘wie is veelbelovend in 2015’? Enthousiast haastte De Man zich van kijkdoosbouwer/fotograaf Jasper de Beijer naar designersduo Rens; en van stadsfotograferende De Dijk-drummer Pim Kops naar natuurfotografe Awoiska van der Molen. De designdames kwamen er behoorlijk bekaaid af en ook de anderen hadden meer tijd verdiend. Dat euvel blijkt niet structureel: meestal beperkt het programma zich tot één onderwerp.
Curieus genoeg zegt Avro’s website dat Kunstuur hét programma over beeldende kunst is, ‘waarin De Man je elke week bijpraat over hoogtepunten uit design, mode, fotografie en architectuur’. Toch eigenaardig dat zelfs in die beginselverklaring niet gerept wordt van schilderij, grafiek, beeld, videokunst of installatie, oftewel (achterhaalde?) harde kern. Toen in Schama’s documentaire over de late Rembrandt de ondertiteling structureel tien seconden achter de spreekstem aanhobbelde, had ik het even helemaal gehad met Avro’s kunsttoewijding. Maar dat doet geen recht aan wat allemaal wél de moeite waard is. Oordeel zelf.
Close Up is de verzamelnaam voor losstaande documentaires over allerlei kunstvormen, waaronder beeldende – deels aankoop, deels eigen makelij. Binnenkort over Marte Röling en haar leef- en werkgemeenschap met drie andere vrouwen – de gezusters Adrienne en Alissa Morriën en Wanda Werner. Ménage à quatre, maar eigenlijk nog altijd à cinq, want psycholoog en zelfbenoemd kunstwerk Henk Jurriaans, die de vrouwen bijeenbracht, speelt na zijn dood nog altijd een belangrijke rol. In herinneringen, dromen en gesprekken. En in prominente fysieke aanwezigheid aan de wanden van hun gigantische werkplaats/woning dankzij de talloze schilderingen die Marte postuum van hem maakte als onderdeel van haar rouwproces. Nog altijd wordt er jaarlijks een groepsfoto gemaakt waarop de vrouwen naast een van de Jurriaans-portretten staan. Vreemd dat ik deze film nodig had om talent en vakvrouwschap van Röling weer op waarde te schatten. Misschien dat kleinburgerlijke ergernis over zelfbewustheid, grenzend aan, soms overgaand in arrogantie, opgeteld bij een overvloed aan intimiteiten over het privé-leven, mijn blik vertroebelde. Maar die vier maken wel iets moois van de late levensfase.
Kunstuur, zondags, NPO 2, 18.40 uur, Close Up in 2Doc: Marte Röling & Partners, maandag 16 maart 2015, 20.25 uur bij AVROTROS op NPO 2
Beeld: Marte Röling (Petra Oolders)