Waarom zijn Portugezen beduidend beter in Engels dan Spanjaarden? Omdat de Portugese televisie ondertitelt, en de Spaanse nasynchroniseert, zegt een vriend die vaak in die contreien bivakkeert. Waarom zijn Nederlandse jongeren veel beter in Engels dan Duitse, om te zwijgen van Franse? Omdat we ondertitelen. Waardoor hebben mijn dyslectische kleindochters mede behoorlijk goed leren lezen? Door veel ondertitelde series te zien. Waarom kijk ik nooit naar de Franse prachtfilms die Arte uitzendt? Omdat nasynchroniseren een horreur is en voor een Nederlandse kijker het Duits dubbele horreur. Waarom is het een grof schandaal dat KPN zonder enige waarschuwing of verklaring TV5Monde uit hun Pluspakket mietert? Omdat die zender Franse speelfilms, van klassiekers tot recente, speciaal voor Vlaamse en Hollandse kijkers ondertiteld uitzendt.
Daarvoor moet je nu dus overstappen naar Ziggo wat bar vervelend is als je internet, tv en telefoon bij KPN hebt en als je je herinnert dat het destijds bij Ziggo een zootje was – reden waarom je overstapte naar KPN. Maar vooruitgang valt niet tegen te houden en eindelijk treedt Nederland dan toe tot de beschaafde, nasynchroniserende landen, Portugal als Asterix-dorp achter zich latend. Althans, als de Duitse, door AVRO-TROS aangekochte dramaserie Bad Banks, Nederlands ingesproken, ons voorland is. Kopen ze eens een Duitse serie, en niet eentje voor hoogopgeleiden als Berlin Alexanderplatz of Heimat, gooien ze een van de essenties van drama, de taal van de makers, eruit. Terwijl de belangstelling voor taal en cultuur van Duitsland sowieso al schandalig klein is in Angelsaksische waan – en dat in tijden van Brexit. Ligt het aan Frans Klein, directeur video van de NPO, dan wordt dat inderdaad de toekomst. Ik kan niet wachten op een nagesynchroniseerde Heimat (met Achterhoekse stemacteurs) of The Sopranos (met ijssalonitaliaans).
Klein ging ervan uit dat de serie op die manier meer kijkers zou trekken dan in ondertitelde versie. Aflevering 1 trok er 525.000 (bij de tweede gezakt naar 426.000) en volgens Mediacourant.nl is dat een magere score voor Nederland 1, maar misschien was die met ondertiteling nog slechter geweest. Al sluit ik niet uit dat Barry Atsma in zijn eentje voor 150.000 kijkers extra garant stond en dat nieuwsgierigheid naar deze dub-primeur er 50.000 opleverde. Met deze aritmetische truc kom ik op 325.000 premièrekijkers uit: erbarmelijk. Als die 325.000 behoren tot de groep laaggeletterden die Klein zo voor de publieke omroep wil winnen (weg wil halen bij RTL en SBS), dan zou het een slimme marketingtruc en een mooi sociaal gebaar ineen zijn, maar dat lijkt me buitengewoon stug. De meeste publieksreacties op de nasynchronisatie waren buitengewoon kritisch.
Hopen we daarom van harte dat de NPO op haar schreden terugkeert, want ook het artistieke resultaat is, sorry, erbarmelijk. Het ziet er allereerst niet uit, die zelden geloofwaardige lipbewegingen; het klinkt vaak hopeloos, die ingesproken stemmen. Met als hoogte-dieptepunt een scène waarin een vrouw gedwongen wordt haar baas niet met ‘u’ maar met ‘jij’ aan te spreken. Eindelijk knalt ze het nadrukkelijk uit: ‘du’ zegt het beeld met naar voren gestulpte lippen, ‘jij’ zegt de stemactrice met lippen als een breedbekkikker (proef zelf het verschil). Het is om je rot te lachen als het niet om te huilen was. Dat Atsma zichzelf van Duits naar Nederlands moest dubben, dat is dan wel weer komisch.
Maar vergeten we even dat aspect. Is Bad Banks een goede serie? Atsma is behoorlijk goed in zijn rol van investeringsbankier, de ‘agressieve risktaker’ Gabriel Fenger uit de school van Gordon Gekko (Wall Street); en Paula Beer als piepjonge carrièretijgerin Jana Liekam ook, maar die rollen hebben allebei al heel wat karikaturaals in zich. Zij het heel wat minder dan die van Jana’s chef, een door nepotisme op zijn plek gekomen, incompetente klootzak die door haar in een onderhandeling gered moet worden en daarop reageert met ‘jij bent de beste overbetaalde assistente die me ooit heeft gecastreerd’ – een zin die geen mens ooit zo uit de bek zou krijgen (niet in het Nederlands en niet in het Duits) en het maakt de acteur prompt tot een totaal ongeloofwaardig mannetje. Als hij dan ook nog uitschreeuwt dat ze moeten zorgen ‘die kleine kut’ (‘die kleine Fotze’) vóór te zijn, een zo pakkende scène volgens de NPO dat ze die in de trailer opnamen, dan vallen personage, acteur en dialoog niet meer serieus te nemen.
Dat seksisme welig tiert, in financieel hart Frankfurt en op de Zuidas (en waar niet), ik neem het direct aan, maar de nadrukkelijkheid waarmee de slecht- en domheid van de man ons wordt ingepeperd is ver over de grens. Van gelaagdheid, nuance of tegenkleur is geen sprake, terwijl die blijkens een interview met de scenarist in de VPRO Gids juist beoogd is. Graag wil ik denken dat wat niet is nog kan komen, maar hier kom je echt niet meer overheen, of liever, bovenop.
Over de Zuidas gesproken, de VARABNN-serie onder die titel vertoonde opvallende gelijkenissen met Bad Banks – waarmee ik trouwens absoluut geen plagiaat suggereer. Er zijn immers enorme verschillen met het Duitse script dat geschreven is door Oliver Kienle, een totale buitenstaander die research deed naar de bankenmores. Zuidas kwam juist door bijdragen van insiders in de advocatuur tot stand, maar het resultaat viel behoorlijk tegen. Ook hier topacteurs (Annette Malherbe, Mark Rietman), een tamelijk onbekende jonge actrice (Jouman Fattal) als ambitieuze, hoog getalenteerde heldin die op muren van seksisme en vrouwelijke afgunst stuit; ook hier nepotisme, maar vooral gedrag van grote nadrukkelijkheid. Het script en de dialogen gewoon niet sterk genoeg.
Toch was het geen slecht dramajaar: De luizenmoeder won terecht de Nipkowschijf; de tweede reeks van Hollands Hoop evenaarde het niveau van de eerste; en sommige afleveringen van Van God los, One Night Stand en Kort! waren zeer geslaagd.
De beste aankoop kwam wat mij betreft van de VPRO: de miniserie Patrick Melrose, van de Amerikaanse kabelzender Showtime, spelend in de Britse upper class. Naar de vijf sterk autobiografische romans van Edward St Aubyn. Dat de serie ook vijf afleveringen telt is misleidend in de zin dat de eerste aflevering hoofdzakelijk gebaseerd is op roman twee. Openingsscène: Patrick krijgt telefonisch bericht van het overlijden van zijn vader in New York. De normaal buitengewoon eloquente Patrick is nauwelijks in staat een woord uit te brengen. Emotie? De camera gaat naar beneden: heroïnespuit. Het is het begin van een heftige aflevering waarin hij naar Amerika moet voor de as van zijn vader – letterlijk en figuurlijk een onafgebroken heroïnetrip verweven met een zuipsessie. Zo extreem dat alleen een geniaal acteur als Benedict Cumberbatch dat geweld waar kan maken. (Herien Wensink schreef in de Volkskrant van zaterdag 21 juli een prachtig profiel van hem.)
Ik ken de romans en was gefascineerd door deze verfilming, maar ook bang dat dit gewelddadig met de deur in huis vallen wel eens kijkers af zou kunnen schrikken. Wat ongelofelijk jammer zou zijn, want in de afleveringen daarna ontvouwt zich op traditioneler, maar fabelachtige manier de Werdegang van de hoofdpersoon, die we leren kennen als kind tussen twee diep beschadigende ouders. Gruwelijk en prachtig, over de hele breedte van de productie. Die ik helaas niet in de papieren Kroniek aankondigde. Wel is hij nog te zien op betaalzender NPO Start Plus (2.95 per maand, reclamevrij).
Ja, Patrick had ook zonder heroïne sprakeloos kunnen zijn bij het overlijdensbericht van de vader die hem als kind misbruikte, terwijl zijn moeder krampachtig de andere kant op keek. Patricks echtgenote dwingt hem decennia later min of meer zijn moeder daarop aan te spreken – zij hoopt op therapeutisch effect voor haar beschadigde, verslaafde man. Hij gehoorzaamt, zeldzame zelfoverwinning. ‘Vader heeft me jarenlang misbruikt’. ‘Me too’, is het antwoord van moeder. Daar mag hij het mee doen. Die twee woorden, symbool van vrouwelijke moed geworden, zijn hier gruwelijk. Om hun directe betekenis, maar veel meer nog omdat de egocentrische moeder haar zoon definitief verraadt. Maar… er is hoop. Kijk of lees zelf.