Baskische burgers helpen migranten de grens over

Ze noemen zich ‘Gautxori’ – ‘nachtvogel in ons rare taaltje’ − en ze zijn elke avond te vinden op het busstation van de Baskische grensstad Irun. Geen avond slaan ze over, de vrijwilligers van het plaatselijke netwerk voor steun aan migranten. Ze wachten tot de laatste bussen uit het zuiden zijn gearriveerd, want migranten reizen hier per bus.

‘Ik denk dat het noodzakelijk is dat we er elke dag zijn’, zegt vrijwilliger Josune Mendigutxia. ‘Vooral in de winter, want dan is het hier koud en regent het vaak. Maar ook in de zomer. Het opvangcentrum ligt ver van het busstation. Migranten komen vaak uitgeput aan, en er zitten ook geregeld moeders met kleine kinderen bij. We brengen ze in onze auto’s naar de herberg.’

Sinds de zomer van 2018, toen de mediterrane migratieroute grotendeels werd afgesneden, is Irun een belangrijke pleisterplaats voor migranten. De meesten komen uit Franstalig West-Afrika, zijn via de Canarische Eilanden Spanje binnengekomen en willen naar Frankrijk of verder reizen. ‘Dagelijks kwamen hier tussen de zestig en honderd mensen aan’, zegt Ion Aranguren. Voor hen bestond geen enkele opvangvoorziening.’

Een groep burgers richtte daarom het Steunnetwerk Irun op. Ze bieden hulp en advies aan migranten. Elke ochtend staan ze op het San Juanplein. Ze geven praktische reisinformatie: hoe en wanneer kun je het beste de grens oversteken. Ook klagen ze misstanden aan, zoals de politiecontroles aan de Franse kant van de grens. Die controles zijn in strijd met het idee van vrij personenverkeer binnen de Schengenzone. ‘Bovendien zijn ze racistisch’, zegt Aranguren. ‘De politie controleert alleen zwarte mensen en Arabieren.’

Inmiddels heeft de Spaanse staat een opvanghuis ingericht. Maar hoewel die herberg zelden of nooit vol zit, worden veel migranten geweigerd. ‘Wie geen identiteitspapieren heeft, komt er niet in’, zegt Mendigutxia. ‘Wie teruggestuurd is door de Franse politie of langer dan een jaar in Spanje verblijft, mag er ook niet overnachten.’ En dus zetten de vrijwilligers tenten op voor de geweigerden. Of ze betalen een kamer in een pension. Zonder een cent subsidie: het netwerk draait op giften en eigen bijdragen van de 150 vrijwilligers. ‘Maar het ontbreekt ons nooit aan geld’, zegt Aranguren. ‘Solidariteit bestaat.’