De Duits-Amerikaanse actrice Diane Kruger speelt een complex personage in Aus dem Nichts, de nieuwe film van Fatih Akin. Haar rol van Katja, een vrouw die op wraak zint als haar echtgenoot en zoontje van vijf omkomen bij een bomaanslag in een Hamburgse woonbuurt, vormt het hoogtepunt van de film. Katja is een mooie vrouw van rond de dertig. Ze heeft net haar leven op de rails gekregen door haar relatie met de Koerdische immigrant Nuri (Numan Acar). De geboorte van haar zoon maakt alles compleet. Maar dan volgt de ramp. Akin, de Duitse regisseur van Turkse afkomst die in 2004 bekend werd met Gegen die Wand, bespaart de kijker weinig, misschien wel helemaal niets. Dat maakt het zien van zijn film tot een beproeving.
Eerst is er het geluk: in beelden van een zelf gemaakte video zien we hoe Katja en Nuri met elkaar trouwen terwijl hij nog vastzit vanwege drugshandel. En hoe ze het daarna fijn hebben met hun zoontje, Rocco, hoe hun huis vol ligt met allerlei speelgoed als bewijs van het ultieme geluk. Maar nauwelijks tien minuten later explodeert de bom in Nuri’s kantoor waar op dat moment ook Rocco aanwezig is. Niet alleen Katja’s wereld stort in, ook die van de kijker die de volle laag van de woede en het verdriet van deze vrouw over zich heen krijgt.
Een sleutelscène is de zelfmoordpoging van Katja, ongeveer halverwege de film, die we lang zien aankomen. Ze ligt in bad. De camera toont een piratenschip van Playmobil op de rand van het bad en volgt dan een touw met eraan vastgeknoopt een anker hangend in het water dat, zo zien we nu, langzaam rood kleurt. Het is een krachtig symbool: Katja is haar houvast op het leven kwijt, haar zoon, de reden voor haar bestaan, en eigenlijk begrijpen we het dat ze haar polsen doorsnijdt. Maar dan vraagt Akin van ons om eveneens in te zien waarom ze niet doorzet, waarom ze uit bad stapt en haar wonden verbindt.
De vraag of je door wraak verlossing kunt vinden, of dat ooit iets oplost, overheerst. De politieke dimensie – de aanslag blijkt een geplande aanslag door extreem rechts, uitgevoerd door twee blonde neonazi’s – komt naar voren, maar Akin werkt die niet uit. De neonazi’s, minkukels die weinig politieke overtuiging lijken te hebben, worden vrijgesproken. Ze reizen naar Griekenland waar de aanslag oorspronkelijk gepland werd. Katja volgt hen.
Evenals in Gegen die Wand, over de liefde tussen twee Turken in Hamburg, is de toon in Akins nieuwe film hard. Misschien te hard, op het nihilistische af. Onbewust weten we dat Katja’s leven na de aanslag voorbij is, dat ze, hoe ze het ook probeert, er nooit meer bovenop zal komen.
In zo’n situatie, zegt Akin, komt zingeving in de gedaante van wraak. Vormt dit dan ‘betekenis’? Voor Katja? Voor de kijker? Tegenover deze leegte (wat dus misschien het hele punt is) staat Krugers fenomenale acteerprestatie. De tragiek van de bruut beëindigde levens, de ongenadige herinneringen, de begrijpelijke woede en uiteindelijk de onvermijdelijke radicalisering van Katja: Kruger laat ons dat allemaal voelen tijdens het kijken.
Te zien vanaf 29 maart