Katharina maakt zich geen illusies: ‘Oekraïne heeft geen toekomst. Hoe eerder ik weg kan, hoe beter.’ Een vluchtplan heeft ze al. ‘Het is alleen nog zoeken naar een Mister Stability met een buitenlands paspoort.’

Meer Oekraïners wegen hun opties. Een bezorgde juriste zegt blij te zijn als ze met haar man naar Nederland kan verhuizen. Vlak voor ze in Kiev naar een popconcert ging, las ze op Facebook een gerucht dat separatisten een bomaanslag beraamden. ‘Ik ben gegaan maar heb me geen moment lekker gevoeld.’ Een vriendin van haar weet het ook al: ‘Als het misgaat, vertrekken mijn moeder en ik naar de datsja van oma. Daar is het veilig.’

Sinds president Porosjenko na zijn aan flarden geschoten vredesinitiatief de wapens in de oostelijke regio’s weer heeft opgenomen, zien Oekraïners dagelijks beelden voorbijkomen van beschadigde flatgebouwen, vlammende raketten, gewonde burgers en militairen, stoffelijke overschotten. De opponent, gewapende pro-Russische opstandelingen, gedraagt zich daarbij als een zevenkoppige draak: Slavjansk mag dan bevrijd zijn, op andere locaties – de steden Donetsk en Loegansk voorop – gaat hij voort met vuurspuwen.

Een broedermoord wordt het conflict genoemd. Een confrontatie met identiteit zeggen anderen. Aleksej Matsoeka bijvoorbeeld, uit Donetsk. Veel van zijn belegerde stadsgenoten houden er een nieuwe mening op na. ‘Ineens zeggen ze nu niet voor de separatisten te zijn en ook niet voor Oekraïne, maar voor vrede.’ In werkelijkheid willen ze slechts één ding, zegt de journalist: terug naar vroeger. ‘Maar “vroeger” komt niet meer terug. Die weg is afgesloten.’

Inmiddels is Donetsk zelf ook min of meer afgesloten. Het leger zegt de stad met een ‘ring’ van blokkades te hebben omsingeld. Binnen die ring is de spanning te snijden. Berichten verschijnen over strijders in legercamouflage die overal opduiken en willekeurig mensen controleren. ‘Soms komt er eentje met een automatisch vuurwapen de bus binnen, het psychische effect daarvan is vreselijk’, zegt een inwoner. ‘Donetsk is geen stad meer. Het is territorium.’

Officieel hebben zich de afgelopen maanden veertigduizend burgers in Oekraïne als vluchteling laten registreren. Naar Rusland zouden volgens de Verenigde Naties inmiddels honderdduizenden zijn gevlucht. Matsoeka moedigt ze aan. ‘Ga toch. En laat het leger orde op zaken stellen.’