Hoe afwisselend ook NCRV’s reeks Dokument (alleen al Frans Bromet switcht van familiebedrijf via gescheiden ouders met hun kinderen naar het functioneren van de PVV in Almere), steeds terugkerend is de aandacht voor de zwaksten en voor wie met hen werken. Je kunt slechtere manieren bedenken om je identiteit vorm te geven (en ook daarin is de NCRV bedreven). Vaak gaat het dit seizoen over chronisch zieken. Massa’s kijkers levert dat niet op, maar het belang valt daar nauwelijks aan af te meten. Een recent project over bipolaire stoornis (manische depressiviteit) levert behalve kennis en begrip ook inzicht in de urgentie van vroegtijdige diagnose en therapie. Een van die films, Jeanne, portret van een tiener, is op dvd voorzien van extra’s die het tot een educatief project maken voor wie professioneel met zulke patiënten in aanraking komt. Een soort Teleac.

Andersoortig is Anne Unlimited. Verzwakt door vochtvorming in de hersens, door steeds nieuwe drainproblemen en ontelbare operaties, is de wilskrachtige Anne bedenker en hoofdredacteur van een tijdschrift voor en over chronisch zieke jongvolwassenen. Een intelligente, levendige meid, in alles exponent van de jongerencultuur, werd beroerd van de tuttige toon en vormgeving van het voorlichtingsmateriaal waarmee die groep wordt benaderd. Ze ontwikkelde het concept van een cool, vet, chill magazine, te maken door een mix van lotgenoten en bladenprofessionals en kreeg daarvoor een geldprijs van de Bart Foundation (genoemd naar BNN’s oprichter). De film begint bij de voorbereiding van het eerste nummer, met Anne als liggende hoofdredacteur, en eindigt met de feestelijke presentatie waar ze, er net als haar blad geweldig uitziend, in vol ornaat op bed als Cleopatra wordt binnengedragen. Temeer triomftocht omdat we haar onderweg door ravijnen hebben zien gaan. Zij zelf staat op de cover, weerbarstig en geestig. De droom van veel meiden, hier waarlijk verdiend.

Confronterender is een andere Dokument-aflevering: Paviljoen 7. Zo heet de afdeling van de Bijlmerbajes waar gedetineerden belanden die in een gewone gevangenis niet langer hanteerbaar zijn vanwege acute psychiatrische problemen. Deze lange, ook qua vormgeving indrukwekkende film van Zoli Schwarcz, begint met stilte voor de storm: telefonisch overleg over diagnose en medicatie van een man in psychose, agressief en zichzelf bevuilend. Dan de langzaam toenemende spanning bij een ploeg sterke mannen en een enkele vrouw, in afwachting van de ambulance. Dan de confrontatie, de moeizame verplaatsing naar een isoleercel, het eerste gesprek, de reiniging, de insluiting. En de opluchting. Drie keer maken we zo'n procedure mee, elke keer heftiger en problematischer. Hier zien we de allerzwaksten qua geestelijke gezondheid (die bovenmenselijke kracht ontwikkelen), buiten en binnen de gevangenis onhanteerbaar. Hun conditie en lot zijn gruwelijk, het gevaar dat van hen uitgaat is dat ook. Ze zijn uiteraard onherkenbaar gemaakt en toch kom je mirakels dichtbij, hoe vreemd hun geest je ook blijft in een vaak bizarre combinatie van rationaliteit en waan. Tussen de extreme situaties is er ruimte voor de routine, de gesprekken, de interactie tussen patiënt-gedetineerde en personeel. Respect neemt toe voor wie daar werken: een in alle opzichten oersterk soort.

Prachtig de scène waarin het een vrouwelijke arts lukt een opgefokte patiënt te overtuigen van de noodzaak van medicatie. Die heeft hij, vindt hij, niet nodig maar misschien is het voor die gekken om hem heen inderdaad beter als hij ietsje kalmeert. Vaak lukt overreding niet en wordt dwang toegepast. Voor zulke afwegingen komt ook de kijker te staan. Net als voor de vraag: wanneer wordt het tbs?

_Katelijne Langezaal, Anne Unlimited, NCRV Dokument, 14 maart, Nederland 2, 22.55 uur. Zoli Schwarcz, Paviljoen 7, NCRV Dokument, 28 maart, Nederland 2, 22.55 uur _