Berlijn – Een ‘keerpunt in het Duitse buitenlandbeleid’, zo werd de beslissing direct al genoemd, of: een ‘breuk met het naoorlogse Duitse zelfbeeld’. Op 27 februari kondigde bondskanselier Olaf Scholz (spd) niet alleen wapenleveranties aan Oekraïne aan, maar ook een investering van honderd miljard euro in het eigen Duitse leger en een toekomstige jaarlijkse uitgave voor defensie van twee procent van het bruto binnenlands product.
De verrassing over deze historische koerswijziging was direct al enorm – de meeste kabinetsleden bleken achteraf van niets te weten – maar een week later is het ‘keerpunt’ nog minstens zo verrassend: de maatschappelijke steun voor Scholz als reactie op de Russische inval in Oekraïne blijkt namelijk opvallend breed te zijn.
De steun voor de progressieve kanselier komt niet alleen van conservatieven, die de 75 jaar van Duitse militaire terughoudendheid ineens als ‘naïef’ en ‘niet-realistisch’ omschrijven, maar het is vooral door de opvallende steun die het ‘sterke leiderschap van Scholz’ (Süddeutsche Zeitung) bij progressieven krijgt.
In Nederlandse beschouwingen wordt het traditionele Duitse onbehagen tegenover militaire activiteiten vooral met de Tweede Wereldoorlog verklaard. Maar die houding wordt ook bevestigd door veel recentere Duitse ervaringen. De reële dreiging van een fatale militaire escalatie in de Koude Oorlog maakte de vredes- en anti-kernenergiebeweging in Duitsland groter dan elders – en daaruit kwam ook de partij De Groenen voort.
Nu wordt de ‘grootste herbewapening van een Duits leger sinds 1945’ uitgerekend door een kabinet ondersteund waarin De Groenen de tweede partij zijn. ‘Ik heb respect voor het pacifisme, maar vind het verkeerd’, zei vice-bondskanselier Robert Habeck, minister van De Groenen voor Klimaat en Energie.
Progressief Duitsland heeft zijn doelstelling van ‘vrede en democratie’ niet veranderd, maar heeft een weg naar dit doel ingeslagen die een breuk betekent met alles wat vanzelfsprekend was aan het Duitse linkse denken.
Toch is er ook onbehagen gebleven. Dat is te merken aan de bezwaren van de linkervleugels van de spd en De Groenen. Het is te merken aan de schroom waarmee bericht wordt over de enorme koersstijging van Duitse wapenfabrikanten op de beurs.
De opstelling van Duitsland op het internationale podium is officieel veranderd, maar wat dat precies voor de Duitsers zelf zal betekenen wordt de komende maanden pas duidelijk. Habeck, tevens gepromoveerd filosoof, formuleerde het nieuwe progressieve dilemma filosofisch: ‘De beslissing is juist, maar of ze goed is weet nu nog niemand.’