Als de telefoon van vvd-wethouder Jos van Rey van Roermond destijds niet zou zijn afgeluisterd, was partijgenoot Ricardo Offermans nu burgemeester van deze Limburgse stad geweest. Hij was immers vanuit de gemeenteraad unaniem voorgedragen voor deze functie. Dat die benoeming niet doorging in 2012 was bijvangst, een toevalstreffer in het onderzoek naar de van corruptie verdachte Van Rey. Als het wel zo ver was gekomen, dan had het burgemeesterschap van Roermond Offermans een hoger inkomen gegeven dan het burgemeesterschap van het kleinere Meerssen. De post had hem ook verder geen windeieren gelegd, al zullen we dat laatste nooit meer met zekerheid weten. Want waar Van Rey van beschuldigd wordt, het aannemen van geld of diensten, hoeft niet noodzakelijkerwijs ook Offermans’ bestuursstijl te zijn geweest. Maar door de band met Van Rey was hij wel ‘vatbaar gemaakt voor toekomstige beïnvloeding’, zoals de rechtbank vorige week oordeelde.
Offermans is vanwege passieve ambtelijke omkoping veroordeeld tot 120 uur taakstraf. Hij heeft voordeel gehad van de geheime informatie over de sollicitatieprocedure die Van Rey hem via de telefoon had doorgespeeld. Mogelijk zien we Offermans binnenkort in een geel hesje zwerfvuil rapen in Roermond. Misschien is hij dan wel in gezelschap van bijstandsgerechtigden die ditzelfde moeten doen als tegenprestatie voor hun uitkering. Je zult maar een eerzame, werkloze burger zijn.
Volgens de website van de rijksoverheid worden taakstraffen alleen uitgedeeld voor lichte strafbare feiten. Is wat Offermans heeft gedaan een licht vergrijp? Ik aarzel hevig. Klopt dat, als je in aanmerking neemt welk financieel voordeel er voor hem in ieder geval jaarlijks in zou hebben gezeten? En als je je bovendien realiseert welke in aanzien staande functie hij ambieerde, een functie waarin integriteit niet voor niks in de Handreiking Benoemingsproces burgemeester wordt genoemd als een van de basiscondities? Onafhankelijkheid overigens ook.
Op die Handreiking, te vinden op de website van de rijksoverheid, hebben bestuurskundigen overigens zichtbaar hun best gedaan. Want behalve zes basiscondities staan er ook vier bestuursstijlen omschreven en maar liefst twintig bestuursvaardigheden.
Aan één van die twintig vaardigheden voldeed Offermans overduidelijk, alleen net een slag anders dan de bestuurskundigen waarschijnlijk voor ogen hadden: beïnvloedingsvermogen. Met zijn oordeelsvorming, ook een basisvaardigheid, was bij Offermans vervolgens iets mis: hij overzag de consequenties niet van zijn keuze om naar de door Van Rey verstrekte informatie te luisteren. Aan zijn communicatieve vaardigheden ga je als lezer van het uitgeschreven telefoongesprek twijfelen. Veel meer dan ‘ja’ zegt Offermans niet. Behalve op het eind van het gesprek: ‘Oké. Dan weet ik even voldoende, Jos.’ Of klopt het wat Offermans ter verdediging aanbracht? Dat het doorvertellen van gevoelige informatie overal usance is bij burgemeestersbenoemingen. Dat het de politieke realiteit is, zoals zijn advocaat het noemde? Krijgen ook andere burgemeesterskandidaten, in Roermond en elders, concrete casussen uit de sollicitatiegesprekken doorgespeeld? Zodat ze weten wat het gewenste antwoord is als ze wordt voorgehouden dat er op een woelige avond in de gemeente te weinig politiecapaciteit is. En wat ze moeten zeggen als blijkt dat een raadslid onroerend goed heeft op een gevoelige locatie waarover de gemeenteraad wil beslissen op de avond dat de burgemeester van dit grondbezit hoort. Geweldige casus overigens, als je bedenkt dat uitgerekend Van Rey deze doorspeelde, terwijl hij juist hiervan wordt verdacht, belangenverstrengeling bij onroerend-goedtransacties.
Hoe wist Van Rey overigens dat die concrete praktijkvoorbeelden zouden worden behandeld? Hij was dan weliswaar adviseur van de sollicitatiecommissie, maar was die commissie zo in detail getreden in de gesprekken met haar adviseur Van Rey? Of heeft er iemand uit die sollicitatiecommissie op zijn beurt weer naar Van Rey gelekt? En is het eigenlijk wel gebruikelijk dat een zittende wethouder adviseur is van de sollicitatiecommissie?
In de Tweede Kamer gaan geen stemmen op om naar aanleiding van het geval Offermans de burgemeestersprocedure eens grondig tegen het licht te houden. Toch is daar wel aanleiding voor. Uit het naar buiten komen van namen van kandidaten bij andere burgemeestersprocedures blijkt dat lekken vaker voorkomt. Mogelijk is het lekken van namen het topje van een ijsberg en wordt er inderdaad veel meer informatie doorgespeeld, zoals Offermans bij de rechtbank beweerde. Door het geval Offermans te negeren laadt de politiek de verdenking op zich niet zo te zitten met dit soort praktijken. Houden landelijke politici hun mond omdat hun partijgenoten die ergens burgemeester willen worden er – ieder op hun beurt – profijt van hebben?
In Den Haag wordt gedacht dat de rechtbank met de taakstraf voor Offermans een krachtig signaal heeft afgegeven: weet dat je er niet mee wegkomt, burgemeesterskandidaat, als blijkt dat je gevoelige informatie hebt gekregen. Maar hoe groot is de kans daarop te worden betrapt? Telefoons van raadsleden die in de sollicitatiecommissie zitten of van hun adviseurs, wat Van Rey was, mogen niet zomaar worden afgeluisterd. Dan moet er al een verdenking zijn, zoals bij Van Rey. Bovendien kun je ook bij elkaar thuis afspreken. De kans dat in de toekomst ook andere kandidaten worden betrapt, is daardoor heel klein. Dat Offermans nu hangt, is bijvangst. Maar ook in de visserijwereld vertelt de bijvangst wat er onder water nog meer rondzwemt.
Mogelijk zien we Offermans binnenkort in een geel hesje zwerfvuil rapen in Roermond