Er is een anekdote, of misschien is het een mop, over een spits die in een voetbalwedstrijd een doelpunt scoort maar in de herhaling mist. Of over een man die voor de tv nog steeds met het zweet in de handen zit terwijl zijn maten juichend de polonaise dansen omdat hij er niet zeker van is dat de penalty er in de herhaling ook in zal gaan.
De herhaling. Oftewel: het doelpunt in het tijdperk van zijn technische reproduceerbaarheid.
Sportverslagen op televisie kunnen niet meer zonder herhalingen. Vroeger had je geluk als je een goal één keer opnieuw in beeld gebracht zag, in dat geheimzinnige ‘slowmotion’. Tegenwoordig is het meer wat mijn opa ‘trucfilm’ noemde en wat ‘special effects’ is gaan heten. We zien het mooie doelpunt niet één, twee of drie keer in de herhaling, nee, we zien het negentien keer, in reverse angle, van bovenaf, van onderaf, vanuit het perspectief van de grensrechter, van het engeltje op de lat, vanuit de keeper, vanuit de rechterschoen van de doelpuntenmaker (minicamera), voorzien van pijlen en strepen en diagrammen en cijfers in beeld. En dan later nog eens op YouTube of uitzendinggemist.nl. Het blijft hetzelfde doelpunt, maar het wordt mooier en mooier gemaakt. De herhaling heeft een esthetiserende functie, zodat het bij de negentiende keer het doelpunt van het jaar lijkt. Lijkt.
Er is nog een anekdote, en dat is zeker geen mop, omdat het heus niet om te lachen is, over een man die na lange tijd weer eens naar het stadion gaat om een voetbalwedstrijd te zien. In het echt en niet op televisie. Met echte mensen, geuren en geluiden. En echte doelpunten. Wat hem het meest opviel aan de wedstrijd, en wat hij als vervreemdend ervoer, was dat er na een doelpunt geen herhaling kwam. Terwijl hij die wel verwachtte.
In het echte mensenbestaan zijn er geen herhalingen – en van het concert des levens krijgt niemand een program. Je moet derhalve gewoon opletten. Nou ja, gewoon… Je moet verdomd goed opletten om niks te missen. Voortaan bleef hij weer thuis, om de wedstrijd op tv te bekijken.
Waarom die behoefte aan de herhaling? Is het luiheid, gebrek aan concentratie, aan echte aandacht? (De volgende keer doen we het serieus goed.) Willen we in ons leven eigenlijk ook liever zo veel mogelijk herhalingen van belangrijke momenten? Leven we straks in een herhaalmaatschappij? ‘Relive the experience’ – beleef je mooiste momenten opnieuw. We leggen alles vast op video en als we naar de opnamen kijken beleven we die momenten nogmaals. Maar niet echt. Het is altijd een re-play, een ver-haling, en wat je van ver haalt is fijn.
De herhaling is een verhaling. Daarom willen we hem. Hij geeft lijn, structuur en de suggestie van samenhang. En aangezien we samenhang willen in ons leven – hoe absurd en chaotisch ook – gebruiken we de herhaling om dingen op een rijtje te zetten. We zien dan verbanden, aanleidingen, inleidingen, opmaten, aanlopen, voortekenen, voorafschaduwingen, oorzaken en gevolgen, naslepen, resultaten, impacten, effecten, uitwerkingen, aflopen, samenlopen, toedrachten, uitkomsten – en we denken de boel te begrijpen en te overzien en we zijn blij.
Essentieel aan de herhaling is dat ze zich afspeelt na de oorspronkelijke gebeurtenis, in het hier en nu, het heden, want de tijd is gewoon verdergegaan. Als je de herhaling ziet, zie je iets anders niet. Je mist wat er direct ná het doelpunt is gebeurd. Want je plakt als het ware de herhaling over iets anders heen, iets dat na de originele gebeurtenis kwam, chronologisch gezien, en dat je misschien best wilde missen. Liever een herhaling van die mooie goal dan een suffe ingooi van Fledderus of een overtredinkje van Dingsdag op Landzaat. Dat kan je gestolen worden. Liever meer van hetzelfde als dat zelfde je aanstaat. Liever nog een keer de geboorte van de kleine poesjes beleven dan de vakantiefoto’s te gaan inplakken of naar de bruiloft van Jan-Jongen en Jan-Meisje te moeten, of bowlen met kantoor of dat telefoongesprek voeren met de buurman.
Gelukkig hebben we daarvoor de samenvatting. Zoals mijn opa zei: «Stukkie overgeslagen.» De samenvatting brengt hoogtepunten en de herhalingen daarvan. Zo willen we het leven ook: af en toe een stukkie real time overslaan, omdat dat oninteressant, lelijk of onaangenaam is, terwijl we ondertussen