In Woman Is the Nigger of the World zingt John Lennon met raspende stem over de uitsluiting van vrouwen door blanke mannen in de maatschappij. Ruim 35 jaar later wordt minister van Binnenlandse Zaken Guusje ter Horst gedreven door iets soortgelijks: de vrouw is de allochtoon van Nederland – en omgekeerd. Beiden stuiten op weg naar de top tegen een glazen plafond. Die achterstand kan volgens haar alleen worden weggewerkt door het opleggen aan werkgevers van quota, wat met een consequent voorkeursbeleid doorgevoerd moet worden.
Haar ferme beleid is nodig, hoewel het raar is om vrouwen en allochtonen bij elkaar op te tellen als appels en peren. Na jaren emancipatiebeleid is er onmiskenbaar voor vrouwen veel bereikt – zie bijvoorbeeld het aantal rechters en medisch specialisten – maar in sommige beroepen niet genoeg. Zo’n sector is de politie, van oudsher een echt masculien bolwerk.
Met de politietop heeft de minister afgesproken dat tot 2011 de helft van de vacatures aan vrouwen en/of allochtonen moet toevallen. Het is in het algemeen goed te streven naar een divers samengesteld personeelsbestand. Voor de politie, die midden in de maatschappij staat, is het dus ook belangrijk dat de leiding een zekere afspiegeling is van de samenleving.
Maar dan de praktijk. De dwingende daadkracht van Ter Horst faalt voor het politiekorps nu voor de tweede keer op rij. De eerste keer ging het mis bij de vacature van korpschef Zuid-Holland-Zuid. Nadat deze functie anderhalf jaar vacant was gebleven wegens gebrek aan goede kandidaten volgens haar profiel blokkeerde Ter Horst de aanstelling van de geschikte autochtone ‘snor’. Dat is ongewenst, want het is een vorm van omgekeerde discriminatie.
Nu gaat het in Zeeland weer mis: die ene naar voren geschoven vrouwelijke kandidaat is door het politiekorps niet geaccepteerd. Omdat benoemingsprocedures vertrouwelijk zijn, zal de buitenwereld nooit weten waar dat precies aan ligt. Maar het netto resultaat is weerstand en onrust binnen het politiekorps. En een vertroebelde discussie door de buitenwereld over de voor- en nadelen van voorkeursbeleid.
Dat is jammer. Door hardnekkig vast te houden aan streefcijfers schiet minister Ter Horst haar doel voorbij. Ze toont zich hardleers. Eerdere plannen om ‘the nigger’ getalsmatig sneller aan de slag te krijgen mislukten. Om de drempel voor allochtonen te slechten initieerde ze in 2006 in Nijmegen – waar ze toen zonder voorkeursbeleid burgemeester was – het anoniem solliciteren op banen bij de gemeente. Van de 116 vacatures werden er slechts achttien ingevuld door allochtonen. De proef werd afgeblazen en de gemeente wil om het doel alsnog te bereiken gerichter werven op de arbeidsmarkt en bovendien meer allochtone stagiaires aannemen.
Deze langere route werkt beter, zoals ook uit onderzoek blijkt. Allochtonen geven aan dat ze géén behoefte hebben aan een voorkeursbehandeling. En bij vrouwen werkt voorkeursbeleid soms, maar zeker niet altijd. De tijden zijn voorbij van een excuus-Truus of een token nigger.
Bij de politie ligt het natuurlijk anders dan bij de gemeente. Daar is eerder een mentaliteitsverandering van binnenuit nodig, en die laat zich niet met een voorkeursbeleid voor de chef afdwingen. De echte kwestie blijft zo liggen: is er angst voor een vrouwelijke (of allochtone) baas of is er aversie tegen een van hogerhand opgelegde procedure en ingrijpen in de keuze? In het laatste geval wordt het middel de kwaal.