Twee documentaires over Brabanders. De eerste over oude mannen op racefietsen, de tweede over vluchtelingen in Budel. Demarrage van Arno Kranenborg opent met een tekstkaart: ‘Als ik rust neem en het langzaam aan ga doen, ben ik voor ik het weet dood.’ Petrarca rond 1370! Kranenborgs hoofdpersonen maken driemaal per week een fikse tocht. Tegen de tachtig lopen de oudsten en hun stelregel luidt: ‘Als je blijft fietsen ga je niet dood.’ Lijkt als een bus te kloppen, want als je dood bent fiets je niet meer. Maar er blijken toch uitzonderingen op die regel. Vorig jaar waren ze nog met tien, maar John kreeg hartklachten en Christ een beroerte. Toontje moet gevallen zijn toen hij op een zondag alleen ging fietsen. Jan komt de hellingen nauwelijks nog op (‘nooit een goeie klimmer geweest’) en 92 kilo wil ook niet helpen. En nu gaat ook nog de enige import-Brabander voor lange tijd naar Amerika waar zijn kinderen wonen. Ik ben van hun leeftijd en speel zaalvoetbal. Gekkenwerk volgens velen. Wijsheid volgens mij: ik volg Petrarca.
Mijn sympathie voor de film zou wel eens in de verwantschap van ‘oud en sport’ kunnen liggen, want verwacht niet te veel diepzinnigheid. In de wijsheid van de gemeenplaats blinken de mannen uit, en die is natuurlijk vaak ook ten diepste waar. De tijd verglijdt en zij (wij) lopen langs de laatste randjes. Als ze Christ op een tocht tegenkomen, die met zijn vrouw een rondje op de elektrische fiets doet, besef je de pijn van Christ en het mededogen van de anderen; maar ook het blijde besef aan de rand van menige groeve: ‘Ik nog niet.’
In Os Buul onderzoekt Ellen Davids hoe het staat met de vluchtelingenopvang in het Budel van haar jeugd. Ze schrok van de woede die losbarstte toen in dat dorp van negenduizend inwoners plots tweeduizend asielzoekers in de voormalige kazerne werden gehuisvest. Ze praat met cafébezoekers die erop hameren geen racist te zijn, maar de aantallen buiten proporties vinden en bang zijn omdat veel vluchtelingen nog niet zijn gescreend. Moesten ze zich schamen voor een protestbord met ‘500 is genoeg’? Ze praat met de Eritrese christelijke geestelijke die vrouw en kind op de vlucht voor het leger achter moest laten (we zien de indrukwekkende hereniging met zijn prachtige vrouw), maar ook, daarvoor, over zijn ergernis als het toegewezen voorlopige huis te klein is (‘de schuur is beter’, vindt hij). Zal het tot ‘verbinding’ met Budel komen? Het lijkt onwaarschijnlijk door taal en cultuur. En het Syrische artsenechtpaar, dat de Budelse buren op de koffie vroeg, heeft hen na twee jaar nog niet gezien. Hun zoon spreekt goed Nederlands en is vrijwilliger in het azc. Maar zij worstelen, met taal, ledigheid (als ze hun beroep al mogen uitoefenen en daarvoor een plek vinden, dan pas na jaren) en heimwee. Op een picknick voor oude en nieuwe bewoners legt een Bulenaar een Afrikaanse uit dat zijn vader schoonrijdkampioen was en dat de Elfstedentocht Nederland geweldig maakt. De arme vrouw ziet ijs branden.
Arno Kranenborg, Demarrage, KRO-NCRV 2Doc, dinsdag 27 juni, NPO 2, 22.55 uur. Ellen Davids, Os Buul, KRO-NCRV 2Doc, woensdag 28 juni, NPO 2, 22.55 uur