De Stadsschouwburg van Amsterdam is niet het meest bruisende gebouw van het land, maar Melle Daamen, de directeur, is een leuke jongen en hij doet erg zijn best. Dat hij zijn personeel in galgroen tenue heeft gestoken mag hem verweten worden; het valt daarentegen te prijzen dat hij zijn pand een positie probeert te geven in (vooruit!) het bredere maatschappelijk-culturele landschap door, bijvoorbeeld, de dagelijkse opnamen van TV3 of het zelf organiseren van een «Groot Gala van Het Terrorisme» op 11 september. Dat was een heus evenement, waarvoor de stoelen in de zaal leuk waren herschikt, de toeschouwers aan een quasi-grappige security check werden onderworpen en Daamen in de pauze zelf de drankjes rondbracht.

Dit Gala was een programma dat bij de VPRO een «thema-avond met een cross-over van cultuur, politiek en journalistiek» zou heten en bij RTL4 een «magazine»: een mix van ditjes en datjes gepresenteerd door een Frisse Krullebol (Pieter Hilhorst) en een Leuke (maar niet noodzakelijkerwijs heel slimme) Jonge Vrouw (Marcia Luyten), met wat studiogasten voorzien van scherpe tong en/of grote borsten, een filmpje, een stukje cabaret, een beetje roddel, een recept en een doehetzelftip. De samenstellers noemden hun Gala liever een «live-documentaire» over de gevolgen van 9/11, bestaande uit «soundbites» (een zeer kort video-interview met Benjamin Barber), theatermonologen, interviews met een half dozijn verstandige mannen en wat gesproken columns, caba reteske entremets en (als onvermijdelijke kastijding voor het ijdel kosmopolitisme van de toeschouwers) een echte pokkenband uit Berlijn, die Terrorgruppe Schwarzenraben heette en wat over «Die Revolution» schreeuwde. Lollig of ironisch was het allemaal gelukkig niet, wél serieus. Hilhorst en Luyten stelden vier vragen: wat heeft de terreur met ons gedaan? Zijn wij bang? Zo ja, waarvoor? Wat doen we om die angst te bestrijden? Antwoorden: «Weinig». «Nauwelijks». «Moslimfanatici». «Weinig».

Waar aan het Nederlandse publiek, althans door de presentatoren, gevoelens van behoorlijke onrust werden toegedicht, bijvoorbeeld over het al te gemakkelijk opgeven van burgerlijke vrijheden in naam van de terrorismebestrijding, bleek het merendeel van de geïnterviewde deskundigen juist heel nuchter. Afshin Elian en Henri Beunders hadden bijvoorbeeld op voorhand geen bezwaar om moslimstudenten in hun collegezalen, van wie ze vermoedden dat ze contacten met militante bewegingen hadden, aan te geven bij de AIVD. Infiltreren in moslimkringen in Nederland? Geen punt. Beter safe dan sorry. Paul Luijten, het hoofd beveiliging van Schip hol, zei dat de nationale lucht haven veilig was – de reiziger betaalt daar per slot een tientje per ticket extra voor – en dr. Edwin Bakker van Clingendael zei nog maar eens dat chemische, bacteriologische of nucleaire wapens zo verschrikkelijk lastig te produceren en te hanteren zijn dat terroristen het voorlopig bij gewone bommen en granaten zullen houden. Daarvan is de schade beperkt.

Is het Nederlandse publiek, bezeten door de geest van Colijn, dus nog altijd niet wakker geworden? Afgaand op de respons van de Gala-bezoekers: nee. Als de minister van Binnenlandse Zaken zegt dat wij ons in «Alarmfase Oranje» bevinden, weet niemand wat dat is, ook de politie niet. Wij doen nog niet mee. Het raakt ons niet, want het heeft ons nog niet getroffen. Wij horen de martiale ketelmuziek van Condoleezza Rice («Europa is laf en ‹Abu Ghraib› was helaas nodig») met geduldige weerzin aan, wij dommelen weg bij het stompzinnige geredeneer van Elfride Jelinek («de aanslag in New York was een terechte straf voor de Amerikaanse arrogantie»). Zelfs de echte harde foto’s van terreuraanslagen, de «faces of death», de verkoolde hoofden gescheiden van verkoolde rompen, die redacties van kranten ons altijd onthouden maar die nu getoond werden door Hans Aarsman, beroeren ons nauwelijks. Wij hebben dat vaker gezien: het zijn foto’s van elders. Niet van hier. En zo is het.

Was er ten slotte een doehetzelftip in het magazine? Ja: we moeten allen uitkijken naar eenzame koffers op drukke plaatsen.

See, Fly, Die, Het Groot Gala van Het Terrorisme

Amsterdam, 11 september