Goens is een onorthodoxe, snelle gesprekspartner. Hij krijgt niet alleen toegang tot bejaarde oer-Brusselaars die hun vertrouwde wereld verloren zagen gaan, maar ook tot legio ‘nieuwkomers’ – dubieuze term omdat het soms al de derde generatie betreft. Al kent de imam van de grootste Molenbeekse moskee dan weer maar een paar woorden Frans (‘bonjour’, ‘manger’ en ‘argent’) en geen Vlaams. Wat hij zelf als zijn grootste fout ziet. Buitengewoon aimabel man, deze Cheikh Mohamed Tojgani, die Goens ook thuis ontvangt en zelf thee inschenkt.
We hebben dan al, bij het vrijdaggebed, gezien hoe dol een belangrijke hoofdpersoon van Goens, slager Mohamed Bouzerda, op de imam is. Hij en zijn vrienden aaien en kussen hem: ‘Hij weet antwoord op al onze vragen en (lachend) hij is “onze heilige vader”.’ Gevraagd naar de positie van vrouwen in de islam stelt Tojgani dat de man niet heerser over, maar dienaar van de vrouw moet zijn, wat te weinigen weten door vertekende beeldvorming en door het menselijk (= mannelijk) tekort. Goens wordt uitgenodigd couscous te komen eten. Of de imam die dan zelf maakt, vraagt hij, waarop de geestelijke en zijn tolk in een deuk liggen. Blijkens de Financial Times staat Tojgani bekend om ‘sociaal conservatisme’. Maar zijn veroordeling van terrorisme is helder: je mag niet doden tenzij in een gevecht uit zelfverdediging of in een oorlog tussen staten. Belangrijke boodschap die in de toch mudvolle moskee amper jongeren bereikt: die hoeven geen preken in het Arabisch.
De prettige stemming slaat om als Goens het bruggetje ‘argent’ gebruikt om te vragen naar Saoedische financiering. Tojgani weigert antwoord en verwijst naar andere instanties. Pijnlijk, maar geen ‘einde betrekkingen’, want voor hem lijkt dit ook pr. Activistisch vraagt Goens of brasserie-eigenaar Francis vrijdag ook mee naar de moskee mag komen, al is hij veroordeeld wegens racisme omdat hij een klant weigerde om haar hoofddoek. Natuurlijk is hij welkom: iedereen kan op foute schreden terugkeren.
Francis zelf kent meer aarzeling. Met hem opent de serie. Met Goens bekijkt hij oude bewakingsbeelden: twee mannen breken in in zijn brasserie en halen gokautomaten leeg. Helder in beeld: buurtgenoot Brahim Abdeslam. Zijn derde inbraak alleen al bij Francis. En de eerste waarna hij gepakt is. ‘Ze hadden hem’, zegt Francis, nog ontzet. Want niet lang daarna blies hij zich op op een Parijs terras. Hoe kan dat?
Natuurlijk is Molenbeek niet het ultieme wijkportret en het definitieve antwoord op talloze vragen. Maar het verheldert. En geeft onder meer een verrassend portret van oud-burgemeester Moureaux, die terecht islamofobie kritiseert maar bij toewijzing van woningen niet vrij leek van Noord-Afrikaans cliëntelisme.
Eric Goens, Molenbeek, vier delen, VPRO 2Doc, dinsdags vanaf 12 april, NPO 2, 22.55 uur
Beeld: Molenbeek, regie Eric Goens (VPRO)