Londen – ‘Soms moeten we het landsbelang boven het partijbelang laten gaan.’ Waarschijnlijk was hij zich er niet van bewust, maar in één zin gaf Labour-coryfee John McDonnell het probleem van de door Brexit bepaalde politiek weer. In The Andrew Marr Show zei hij met zoveel woorden dat het partijbelang doorgaans prevaleert. Voor de Conservatieven, Liberalen, Noord-Ierse Unionisten en Schotse Nationalisten zal het niet anders zijn.

Het deed denken aan de volgorde van prioriteiten die Winston Churchill ooit opsomde: 1) het land 2) het district 3) de partij. De Man van de Eeuw maakte dat waar. Uit onvrede met zijn partij sloot hij zich begin vorige eeuw aan bij de Liberalen. Later keerde hij terug bij de Conservatieven. In de jaren dertig werd hij bijna uit de partij gezet omdat hij te nadrukkelijk waarschuwde voor het gevaar van Adolf Hitler. Toen de oorlog uitbrak vormde Churchill meteen een eenheidsregering.

Hoe anders is het nu. De beslissing van oud-premier David Cameron om een referendum over het EU-lidmaatschap te houden was primair bedoeld om de Conservatieve Partij bijeen te houden, wat ook de doelstelling zou worden van Theresa May. De Labour-oppositie, ondertussen, heeft Brexit altijd aangegrepen om de macht te grijpen, wat samenwerking met andere partijen lang in de weg heeft gestaan.

Voor de Tories heeft het averechts gewerkt. De partij loopt leeg en verkeert in een existentiële crisis. Tot de partijprominenten die uit de fractie zijn gezet behoort onder meer Nicholas ‘Fatty’ Soames, kleinzoon van Winston Churchill. Zijn stiff upper lip dreigde het te begeven toen hij in het Lagerhuis vertelde dat hij gedwongen was om na 37 jaar afscheid te nemen van zijn partij.

Hij behoort tot het soort conservatieven met een kleine ‘c’. Beslissingen die hij nam waren meestal gebaseerd op pragmatisme en gezond verstand, met het belang van de natie als geheel in het achterhoofd. Hij stemde drie keer voor het compromis dat May met Brussel had gesloten, dat tegemoetkwam aan Brexit en tegelijk samenwerking met de Europese Unie garandeerde.

Tegenover The Times vertelde Soames dat Boris Johnson hem uit eten had genomen in de Savoy om, met het oog op diens Churchill-biografie, te praten over het leven van opa. Het boek zou prachtig worden, zeker, maar Johnsons optreden als Churchill 2.0 vond hij minder. ‘Mijn grootste zorg is’, oordeelde Soames, ‘dat het slecht gaat aflopen voor de natie.’