Londen – Te midden van alle onthullingen over ‘Borreltje Boris’ is de vraag opgedoken waarom de mensen in het centrum van de Britse macht niet bang waren voor het coronavirus. Wekenlang werd de Britse bevolking gewaarschuwd dat het schenden van de lockdownregels levensgevaarlijk kon zijn. ‘Don’t kill Granny!’ was een van de dreigende leuzen: zorg niet voor de dood van je oma door bij haar op bezoek te gaan. Sommige Britten voelen zich nu voor gek gezet. Was hun angst wel terecht? Was het echt nodig om met rubberen handschoenen te winkelen? Hadden ze niet gewoon langs moeten gaan bij doodzieke familieleden? De regering-Johnson heeft zeker in de beginperiode van de coronacrisis grote blunders begaan, maar waar het ging om het afschrikken van de bevolking boekte ze grote successen.

Dat was te danken aan de Scientific Influenza Group on Behaviour (spi-b), onderdeel van het Britse Outbreak Management Team. Kort voor het begin van de lockdown hadden gedragsdeskundigen in deze groep gesteld dat veel mensen in ‘veilige’ leeftijdscategorieën zich ‘niet afdoende bedreigd voelen’. Besloten werd om een harde campagne te voeren, om mensen zich, liefst uit eigener beweging, te laten houden aan de coronaregels. Over hoe dat in zijn werk ging, schreef Laura Dodsworth het boek The State of Fear. Een lid van de spi-b vertelde deze documentairemaakster dat de manier waarop angst is gebruikt ‘dystopisch’ was: ‘Het was in ieder geval ethisch discutabel. Uiteindelijk werkte het averechts omdat mensen te bang werden.’ Terwijl Downing Street feest vierde, dacht een deel van de Britten dat zeven procent van hun landgenoten aan Covid-19 overleden was.

Op Downing Street was er ervaring met het toepassen van gedragswetenschappen. In 2010 had David Cameron bij zijn aantreden een Nudge Unit ingezet. Het was succesvol. Een fraai voorbeeld van dit ‘paternalistisch libertarisme’ betrof het isoleren van zolders. Het bleek dat Britten dat wel wilden, maar te lui waren om alle oude spullen van zolder te halen. Toen de overheid aanbood dat voor ze te laten doen, schoot het aantal geïsoleerde zolders omhoog.

Volgens de mede-oprichter van deze eenheid, Simon Ruda, heeft de Britse regering de gedragspsychologie tijdens de coronacrisis echter misbruikt. In het webzine Unherd schreef hij dat het Behavioural Insights Team zich onbedoeld heeft laten gebruiken voor staatspropaganda. Ruda vreest dat hiermee het vertrouwen in de instituties van de staat is geschonden. Dat in navolging van het vertrouwen in de borrelende leiders van deze instituties.