Vier van de toestellen werden daarop neergehaald door Amerikaanse F16’s, tot volle tevredenheid van de Amerikaanse president, zijn gast John Major, de Franse president Mitterrand en andere westerse staatslieden. Naar hun overtuiging heeft de Navo hiermee haar geloofwaardigheid gered en de partijen een extra stimulans tot onderhandelen gegeven. ‘Verre van het vooruitzicht op vrede te schaden, kan de actie dat vooruitzicht zelfs verbeteren’, aldus de Amerikaanse vice-president Gore.
Het is niet duidelijk wie het bevel tot het bombardement heeft gegeven, maar de Servische actie was gezien de verouderde makelij van de toestellen waarschijnlijk bedoeld als provocatie. Het bombardement volgde vrijwel meteen op de aankondiging van Unprofor-commandant Michael Rose dat VN-konvooien voortaan zonder toestemming van plaatselijke (Servische) krijgsheren zullen doorrijden naar hun plaats van bestemming, daarbij zonodig ondersteund door Navo-toestellen. De Serviers hebben nu ondervonden dat de Navo bereid is daadwerkelijk tot actie over te gaan, maar ze weten ook dat die actiebereidheid aan nauwe grenzen is gebonden. Het feit dat de Servische leider in Bosnie", Radovan Karadzic, onmiddellijk na het luchtgevecht naar Moskou is afgereisd voor overleg met minister van Buitenlandse Zaken Kozyrev, doet vermoeden dat de aanwezigheid van Russische blauwhelmen in Bosnie" op meer dan louter vredeswil berust. En zolang de Russische ‘vredessoldaten’ tussen de zware wapens van de Serviers doorlopen, zal de Navo zich wel tweemaal bedenken alvorens gronddoelen te bombarderen. Het triomfalisme in westerse hoofdsteden is volledig misplaatst. Terecht vrezen veel Bosniers een vereeuwiging van de status quo en daarmee van de Servische en Kroatische veroveringen in hun land. Hun doodvonnis is gewijzigd in levenslang en het neerhalen van enkele Servische vliegtuigen verandert daar niets aan.
Ook de blauwhelmen zijn gewaarschuwd. Het waren Amerikaanse toestellen die de Galebs neerhaalden, maar de Amerikanen hebben geen grondtroepen in Bosnie" en zijn niet bereid die beschikbaar te stellen voordat een vredesverdrag is ondertekend. Wat zij met hun luchtshow lijken te beloven, kunnen de VN-soldaten op de grond in de verste verte niet waarmaken. Als de Serviers op wraak zinnen, zal het hun weinig moeite kosten om deze achilleshiel te treffen. VN-commandant Rose beschikt niet eens over voldoende troepen om het staakt-het-vuren in Sarajevo veilig te stellen. Was de Navo tot nu toe zo sterk als haar zwakste lidstaat, Griekenland, nu is zij zo zwak als haar sterkste lidstaat, de Verenigde Staten.
Redactioneel
Bosnie: van doodstraf naar levenslang
Na alle wapengekletter van de afgelopen weken in westerse militaire hoofdkwartieren verwachtte niemand dat uitgerekend de Bosnische Serviers de confrontatie met de Navo zouden zoeken, en wel door middel van een luchtbombardement. Toch deden ze dat: volgens Navo-woordvoerders bombardeerden zes lichte en sterk verouderde Galeb-toestellen afgelopen maandag ondanks herhaalde waarschuwingen de munitiefabriek van het Bosnische leger in Novi Travnik.
www.groene.nl/1994/9