‘De volgende keer dat ik jullie auto hier zie, rijd ik ’m aan gort’, dreigt Ranko. Zijn stem komt maar net boven de pruttelende motor van de oude tractor uit. De Bosnische boer is het helemaal zat dat al die journalisten en hulpverleners de hele tijd in zijn dorp rondwandelen. ‘Door ze te helpen, wordt het probleem alleen maar erger. Dan blijven ze hier naartoe komen.’
Sinds drie jaar is Bosnië een flessenhals voor migranten en vluchtelingen die op weg zijn naar de EU. Maar door de strenge en gewelddadige grenspolitie van Kroatië blijft die bestemming onbereikbaar. Bosnië heeft onvoldoende opvangkampen en de accommodatie die er is, is van matige kwaliteit. In totaal zijn er ongeveer negenduizend migranten in Bosnië, van wie er tweeduizend buiten de kampen leven. Op straat, in oude fabrieken, zelfgemaakte tentenkampen in de bossen en in leegstaande huizen.
In het grensplaatsje Bosanska Bojna verblijven veel vluchtelingengezinnen met jonge kinderen. Sommige huizen hebben door de oorlog van 25 jaar geleden geen eigenaar meer. Maar de beste huizen, waar vaak nog een houtkachel staat en soms zelfs elektriciteit is en bedden staan, zijn van mensen die in het buitenland wonen. Vluchtelingen slapen hier met tientallen op een paar vierkante meter, zonder stromend water of riolering. ‘Ze hebben het huis van mijn neef opengebroken’, zegt Ranko. ‘Al een paar keer heb ik ze weggestuurd, maar ze komen elke keer weer terug. En kijk eens wat voor rotzooi ze achterlaten!’ De gezinnen verkiezen deze geïmproviseerde woning boven het kamp, omdat ze vanuit hier elke dag een poging kunnen doen de grens over te steken.
Het steekt Bosniërs dat zij als een van de armste landen in Europa de gevolgen dragen van een falend Europees vluchtelingenbeleid. Ze zijn bereid te helpen, want ze weten hoe het is om vluchteling te zijn. Maar de energie raakt steeds verder op en Bosnische autoriteiten hinderen (lokale) hulporganisaties in hun werk. Net voordat hij op zijn tractor wegrijdt zucht Ranko: ‘Als ze bij me aan de deur staan, dan geef ik ze toch maar gewoon eten. Want je kan je medemens niet laten verhongeren.’
Sinds mei 2019 rapporteerde het Danish Refugee Council illegale pushbacks van 23.306 personen op de grens van Bosnië en Kroatië. Ongeveer zestig procent van alle pushbacks gaat gepaard met geweld