Door omstandigheden zag ik de lunchvoorstelling Gina & Omar (tekst: Ger Beukenkamp, regie: Floor Maas) in het Amsterdamse Theater Bellevue pas laat, veel te laat – u heeft nog maar tot aanstaande zondag om te gaan kijken. Dat speet me want het is een bijzondere voorstelling van een bijzondere tekst. Zelden krijg je in het tijdsbestek van krap één uur zo’n scherpe, gelaagde inkijk in botsende werelden (wereldbeelden eigenlijk). Zelden is die confrontatie zó pijnlijk, schokkend en wreed. Gina is een gepensioneerde advocate die voornamelijk asiel- en vreemdelingendossiers behandelde. Ze heeft een soort eelt op haar ziel ontwikkeld, maar sommige van die dossiers laten haar niet meer los. Zoals dat van de leraar Rachid, die in het Algerije van de ‘mannen-met-baarden’ vreselijke dingen heeft gezien (en zelf ondergaan) en die vluchtte naar Nederland, waar ‘de taal van het paradijs’ hem lokte. Na acht jaar procederen moest hij terug naar zijn vaderland dat zijn vaderland niet meer was. Hij forceerde een honger- en dorststaking en stierf. Advocate Gina is daar nooit overheen gekomen. Omar scharrelt in de supermarkt en brengt boodschappen thuis bij oudere mensen. Hij blijkt een negentienjarige jongen uit Algerije te zijn. Uit Merouana, de provincie waar Rachid vandaan kwam. Omar is de zoon van Rachid. Hij komt verhaal halen. Binnen een kwartier liggen de feiten op tafel. Dan begint de botsing.
Beukenkamp kent de ‘economie’ van het korte toneelstuk. Hij legt een aantal kaarten snel op tafel. Maar een paar kaarten houdt hij tegen de borst. Dat Gina’s verhouding tot cliënt Rachid ambivalent was bijvoorbeeld. En dat Omars relatie met zijn vader werd vertroebeld (om geen ergere woorden te gebruiken) door de fundamentalistische mannen-met-baarden in zijn vaderland. En dat hij niet zozeer zijn vader komt wreken (zoals Gina veronderstelt) maar verhaal komt halen namens zijn moeder, die door de verschrikkingen in zijn vaderland haar taal aan het verliezen is en – zo wordt gesuggereerd – in een soort gekkenhuis is opgesloten. Omar is wanhopig en bovenal woedend – pas in de loop van dat kleine uur wordt helder waarom, en vooral op wíe. Gina is vooral geschrokken en geschokt. Ze pelt – gevraagd én ongevraagd – haar verhouding tot cliënt Rachid laag voor laag af. Maar op de intense verwarring waarin Omar is geraakt, en vooral op de oorzaken daarvan, heeft ze geen antwoorden. Ze kent zijn denkwereld niet. En hij veracht de hare. Uiteindelijk heeft Gina zich te schikken in het bijna onvermijdelijke. Omar doet met Gina wat Rachid zichzelf aandeed: hij naait Gina’s mond dicht. In de laatste minuten van de voorstelling blijkt die handeling belangrijker als symbolisch gebaar dan als ultieme daad. Het slot is een hartverscheurend beeld dat zou kunnen staan voor verzoening of troost, of allebei, voor ieder van de twee afzonderlijk, of voor hen tweeën in gelijke mate.
Ze zijn zó innemend wild en ook zó ontroerend rustig, die twee. Zó kalm en zo effectief geregisseerd door Floor Maas. Ineke Veenhoven speelt Gina beheerst, met steeds grotere schrikogen: ze kijkt in een afgrond die ze rationeel wel kende (uit die stapels dossiers), maar waarvan ze de emotionele diepte niet eerder had beseft. Achmed Akkabi speelt Omar en dat doet hij verdomde goed, onhandig in zijn struikelarijen over bijzettafeltjes, stamelend in zijn teksten en woedeuitvallen, angstwekkend in zijn erupties van haat, en uiteindelijk stil, niet wetend hoe nu verder. Hij is verhaal komen halen. Hij hééft zijn verhaal. Voor het licht dooft spreekt zijn gelaatsuitdrukking opeens boekdelen: wat móet hij met dit verhaal?
Veel mensen zouden Gina & Omar moeten kunnen zien. Reprise misschien?
Gina & Omar in Theater Bellevue Lunchtheater, 12.30 uur, tot en met 25 maart. 020-5305301