Karl Rove heeft zijn president, Amerika en de wereld verruild voor zijn gezin. Dat is het belangrijkste nieuws in zijn interview met The Wall Street Journal. De man, die bekendstaat als Bush’ brain en architect, is van de ene dag op de andere als ambteloos burger een nieuw leven begonnen. ‘Het is tijd. Ik moet dit doen voor mijn gezin’, zei hij. Wat nu? Hoe moet het verder met de president en de wereld?
Laten we om te beginnen erkennen dat Rove niet de eerste de beste is. In 2000, tijdens de verwarring die vooraf ging aan het besluit van het Hooggerechtshof om Bush tot president te benoemen, heeft hij een sleutelrol gespeeld. (Gore had een kleine meerderheid van het totale aantal stemmen, maar door een ingewikkelde samenloop van omstandigheden werd Bush winnaar.) Het unilateralisme dat daarna de politiek van Washington heeft gekenmerkt, is mede door Rove ontworpen. Hij heeft kundig gebruik gemaakt van de golf van vaderlandsliefde waarin Amerika na de aanval van 11 september 2001 was gedompeld. En misschien had hij daarna tot vandaag ongestoord het brein van Bush kunnen blijven, als Amerika zich niet in het avontuur van Irak had gestort en daarin catastrofaal was blijven steken. Het brein van Bush is regelrecht medeplichtig aan deze ramp.
Op de dag van zijn aftreden zagen we op tv een historisch schouwspel. In het publiek nam de baas afscheid van zijn brein, zijn architect. Beiden waren zichtbaar aangedaan. Het was alsof twee triomfators in eendracht hun glorieuze verleden beleefden. In zeker opzicht was dat ook zo. Want met de, naar men zegt, onmisbare hulp van Rove is Bush ‘de machtigste man ter wereld’ geworden. ‘Ik ben dankbaar’, zei het brein, ‘dat ik een getuige van de geschiedenis ben. Dat zal mij een eer en een vreugde zijn zo lang ik leef.’
Je kon je ogen en oren niet geloven. Want met de onmisbare assistentie van deze architect heeft de machtigste man van de wereld binnen de gegeven mogelijkheden zijn macht op alle manieren verkeerd gebruikt. Het schandaal van Abu Ghraib werd weggewimpeld, concentratiekamp Guantánamo werd gerechtvaardigd, het afluisteren zonder toestemming van de rechter werd een aanvaarde praktijk, oude bondgenoten werden tot knechten gedegradeerd, de diplomatie werd praktisch afgeschaft. In het binnenland mislukte de hervorming van het stelsel van sociale zekerheid. De staatsschuld steeg. En door de jaren heen was en is er één constante: Irak. Generaals werden vervangen, er werden nieuwe strategieën verzonnen, minister Rumsfeld werd opgevolgd door Gates. Het probleem werd steeds groter en op gezag van zijn brein bleef de president telkens weer licht aan het einde van de tunnel ontdekken.
Bush is nu een van de impopulairste presidenten uit de Amerikaanse geschiedenis. Ernstiger voor ons is dat hij een wereld zal achterlaten waarin de Amerikaanse macht verhoudingsgewijs zichtbaar is afgenomen en die voor het Westen in zijn geheel aanmerkelijk ingewikkelder en gevaarlijker is geworden. Het zou niet aardig en volstrekt onjuist zijn Rove daarvan de schuld te geven. Zijn historische belang ligt in het feit dat hij een uiterste exponent is van de politiek-propagandistische school die Bush met zijn mislukkingen heeft mogelijk gemaakt. Het geheim van Rove is dat hij onnavolgbaar, op een grote verscheidenheid van manieren, de binnenlandse tegenstanders in het kwaadst mogelijke daglicht wist te stellen en daartegenover zijn baas een hemels aureool gaf. Toen bij de vorige presidentsverkiezingen John Kerry, gedecoreerd Vietnamveteraan, in opkomst was, kwamen plotseling uit de coulissen de Swiftboat veterans tevoorschijn om te vertellen dat Kerry een lafaard was die ten onrechte zijn medaille had gekregen. De specialiteit van Rove was het ontwerpen van negatieve campagnes, het subtiel en blijvend verdacht maken van de tegenstander en George W. Bush het imago te geven van een Sint-Joris die de draak van het wereldterrorisme kon verslaan.
Toen de Republikeinen vorig jaar de tussentijdse verkiezingen verloren, is daar de klad in gekomen. Over Irak liet een meerderheid zich toen niets meer wijsmaken. Maar de methode blijft werken. Rove als propagandist was verwant aan Joseph McCarthy, maar met meer instinct voor de zwakke punten van de tegenstander. En hij kreeg ruim de gelegenheid om zijn talenten te bewijzen, niet in het minst doordat maar weinig media tegen zijn demagogie waren opgewassen. Hij is niet door zijn tegenstanders verslagen. De werkelijkheid van de wereld buiten Amerika heeft hem ingehaald. Dat de medeplichtige aan het debacle in het Midden-Oosten zich nu tot architect, brein en historische figuur kan laten uitroepen, bewijst dat hij nog niet is verslagen. In zijn erfenis leeft hij voort, niet alleen in Amerika.