Bouwen, daar gaat het deze donderdagavond over. Of eigenlijk over bouwen en graven - van tunnels, vliegvelden, huizen, wegen, kanalen, buizen. Elco Brinkman, sinds drie jaar voorzitter van de bouwwerkgevers van Nederland, heeft een select groepje journalisten uitgenodigd om eens open van gedachten te wisselen over de toekomstige inrichting van Nederland. Had minister Zalm een paar jaar geleden niet geroepen dat er de komende jaren zo'n 120 miljard gulden vrijgemaakt kan worden voor investeringen? En had premier Kok anderhalf jaar terug niet de mond vol over de Agenda 2000plus? Maar de laatste tijd horen we hier nauwelijks meer wat over, constateren de bouwers met verdriet. De politiek heeft het alleen nog maar over gezondheidszorg en onderwijs.
Daarom komen de bouwers op 3 maart, twee maanden voor de Tweede Kamerverkiezingen, zelf met voorstellen. Het leuke is dat dan zal blijken dat er voor heel veel idee‰n al een enorm draagvlak is, weet Brinkman. De afgelopen maanden heeft de voormalige CDA-leider al zijn Haagse en andere contacten aangewend om ‘de neuzen ÇÇn kant op te krijgen’. ‘Meneer Brinkman betekent nu heel wat meer voor de samenleving dan toen hij nog politicus was’, constateert een van zijn collega-bestuursleden tevreden.
Jorritsma, Wijers, zelfs premier Kok geven op 3 maart acte de prÇsence op het congres Bouwen aan Nederland. Opvallend: minister De Boer van Vrom is niet uitgenodigd. De televisie zendt het evenement rechtstreeks uit. De vijf grootste politieke partijen zullen ter plekke kruisjes zetten bij de voorstellen die hun goedkeuring kunnen wegdragen. Brinkman: ‘Zo wordt in een oogopslag duidelijk wat we kunnen verwachten van een paarse, een rooie of een groene coalitie.’ Ook de stichting Natuur en Milieu, de federatie van wegvervoerders en het Nirov, het Nederlands instituut voor ruimtelijke ordening en volkshuisvesting, zijn bereid gevonden kruisjes te zetten. ‘De bouw helpt de volgende regering een eindje op weg. Over de bouwparagraaf van het regeerakkoord hoeft na 3 maart niet meer te worden nagedacht, die is dan klaar!’ roept de folder vrolijk.
OM DE MEDIA vast wat warm te laten draaien, zijn wij vanavond uitgenodigd in Lisserbroek.
We beginnen met gerookte zalm op krokante aardappelr”sti met crŠme fraŒche en kaviaar.
De bouw, vertelt Brinkman, zorgt met een omzet van ruim 70 miljard gulden ‘s jaars voor tien procent van het nationaal inkomen; tweehonderdduizend mensen werken er. Er volgt een wensenlijst. Om te beginnen moet de overheid heel anders gaan aankijken tegen woningbouw. Het kabinet hanteert nu het idee van de compacte stad, van geconcentreerd bouwen op de zogenaamde Vinex-locaties. Maar dat is helemaal niet wat de inwoner van Nederland wil! De Nederlander, die steeds rijker wordt, wil ruime huizen, met groen eromheen. Daarom lopen de steden leeg. Brinkman: 'Wij adviseren: zorg dat die huizen er zijn, ook in de steden. Ik noem dat het concept-Gooi. Anders ben je meer met ideologie bezig dan met de werkelijkheid.’ Zo is er over het Groene Hart nogal wat ‘krampachtigheid’ bij het kabinet, vindt hij.
‘Punt twee: de stad moet bereikbaar blijven. Wij adviseren een metronet aan te leggen voor de hele Randstad, en voor goederenvervoer een buizensysteem tot ontwikkeling te brengen. Onontkoombaar is een fors stelsel van parkeervoorzieningen in de steden, zodat die ook voor de auto bereikbaar blijven. Je moet het parkeerbeleid niet aan de lokale overheden overlaten.’
‘Noem de omzetdaling in de Utrechtse binnenstad na het autoluw maken’, fluistert de voorlichter Brinkman toe, maar die laat het lopen en gaat over tot punt drie. ‘De laatste tijd is er nogal wat discussie over de vraag of Nederland “mainport” danwel “brainport” moet worden. Onze waarneming is dat het allebei nodig is. Ook bij de ontwikkeling tot brainport neemt het vervoer van spulletjes toe. Mensen die meer geld en tijd hebben, veroorzaken nu eenmaal meer recreatiemobiliteit. Het is een ideologische illusie om te doen alsof mensen graag thuis blijven. Daarom stellen wij voor een paar hoofdtransportlijnen tot ontwikkeling te brengen.’
Het hoeven er niet veel te zijn, denken de bouwwerkgevers, begin bijvoorbeeld met een forse verbreding van de A4 en de A2, en leg daar het verkeer geen strobreed in de weg. ‘Zonodig ondertunneld op de plaatsen waar de natuur dat vraagt.’
EEN REUZECHAMPIGNON in bladerdeeg wordt opgediend, gevuld met geconfijte kwartel in truffelsaus.
De belangen van de bouwwereld en de natuurbeweging kunnen heel goed samengaan, weet Brinkman. ‘Met het zand dat vrijkomt bij het boren van een tunnel kun je weer een natuurgebied aanleggen. Wij zeggen: definieer het project breder, waardoor ook de groene beweging er een belang bij krijgt.’ Zo pleiten de bouwers voor grotere huizen en meer bouwlocaties, maar in die huizen komt wel een dubbel watersysteem, zodat de wc gespoeld kan worden met regenwater.
Brinkman is er ‘heel eerlijk in’: hoe meer extra voorzieningen om natuur en milieu te sparen, hoe meer omzet voor de bouwers. Een weg die wegens natuurbelangen door een tunnel moet, levert meer op dan een gewone weg. ‘Broertjes en zusjes’, noemt hij daarom organisaties als Natuurmonumenten en Natuur en Milieu. ‘Ik heb het gevoel dat er ook bij hen grote behoefte is om tot zaken te komen. Daarom zeg ik tegen de overheid: waarom breid je een project niet net zo lang uit tot er wat bij zit voor ieders gading?’
De bouwers begrijpen daarom ook niet dat de voorbereiding van grote projecten altijd zo lang moet duren. Ze pleiten voor een lex specialis, een speciale wet om de uitvoering van grote projecten te versnellen. De inspraak ‘blijft overeind’, verzekert Brinkman, maar leidt niet tot eindeloze vertraging. Trouwens, als hij niet verkeerd is ingelicht, is het kabinet van plan om inderdaad met een dergelijke wet te komen. Hij overlegt regelmatig met Wim Kok, die het ‘over het algemeen goed doet’, vindt hij. Hij heeft Kok al in een vroegtijdig stadium geadviseerd om een andere term te verzinnen voor de Agenda 2000plus.
Brinkman: ‘We hebben geen agenda nodig, we hebben beslissingen nodig.’ De bouwwereld komt bewust niet met een voorstel voor een locatie voor een tweede Schiphol. ‘Dat hebben we maar even laten rusten, daar zijn al zoveel conflicten over. En iedereen kan zelf wel bedenken dat wij het liefst in zee bouwen, daar verdienen we het meeste aan.’
HET HOOFDGERECHT wordt opgediend: gebraden kalfshaas met oesterzwammen in een saus met morieltjes.
Brinkman zal het vanavond een paar keer zeggen: de politiek heeft de laatste tijd wel erg veel aandacht voor gezondheidszorg en onderwijs. We moeten hem niet verkeerd begrijpen, hij bekritiseert dat niet, maar het is toch wat anders dan investeringen die zorgen voor economische groei. Trouwens, de plannen van de bouwers dragen in feite alleen maar bij aan een beter onderwijs en gezondheidszorg. De bouwplannen kunnen namelijk voor een groot deel privaat gefinancierd worden, en dan houdt de overheid weer geld over voor al die andere mooie doelen. Brinkman: ‘Als straks de emu-norm van kracht is, heeft de overheid eenvoudig het geld niet om Çn voor goed onderwijs te zorgen Çn de wachtlijsten weg te werken, en dan ook nog te investeren.’
Hoog tijd dus voor meer private financiering. Maar dan moet de overheid ook niet kinderachtig zijn en het bedrijfsleven wel een deel van de opbrengst gunnen (de tol van wegen, de exploitatie van gebouwen en buizen). Ook wil het bedrijfsleven wel wat meer zeggenschap over de aard van de investeringen. En de inspraak moet vanzelfsprekend bekort, want met de huidige onzekerheid en vertragingen kan het bedrijfsleven niet uit de voeten.
Dat is het sein voor de overige vijf bestuursleden van het Algemeen Verbond Bouwbedrijf om het een en ander ‘aan te vullen’. Voorlichter Willem Lely van het AVBB heeft liever niet dat we de quotes toeschrijven aan de individuele sprekers. Het is juist zo uniek dat de grote en de kleine bouwers, de natte en de droge bouwers, de water-, weg- en spoorwegbouwers hun onderlinge concurrentiedrift hebben overwonnen en hier met ÇÇn mond spreken.
Bouwer ÇÇn: ‘Tussen Arnhem en Nijmegen is plaats voor een groot bedrijfsterrein. Waarom mogen we dat niet gewoon aanleggen? En dan zijn wij op onze beurt best bereid om bij te dragen aan een nieuwe brug over de Waal. De overheid moet eens commercieel leren denken!’
Bouwer twee: ‘Het woord markt is totaal besmet!’
Bouwer drie: ‘Neem het rekeningrijden. Daar praat Den Haag al jaren over. Waarom geef je het bedrijfsleven niet de vrije hand om een paar van die paylanes aan te leggen? Het bedrijfsleven is bereid om het volledig te financieren, mits we zelf tol mogen heffen.’
Brinkman poogt wat te nuanceren: ‘Wij zeggen heus niet: geef het Rijkswegennet maar uit handen.’ Maar zijn medebestuursleden zijn niet meer te houden.
Bouwer vier: ‘De belangrijkste hobby van minister De Boer van Vrom is roepen dat Nederland vol is. En dan trekt ze bleek weg. Maar ik zeg u: slechts elf procent van Nederland is bebouwd! Waar hebben we het eigenlijk over? Mensen hebben hun deux-chevauxtje ingewisseld voor een Ford Mondeo, maar door het bouwbeleid van de overheid zijn ze nog steeds gedwongen in een hok te wonen van maximaal zeventig vierkante meter. Denkt u dat de bevolking dat blijft pikken? Bovendien zijn die woningen veel duurder dan nodig omdat de bouwers onvoldoende mogen bouwen.’
Bouwer drie: ‘Laat het kabinet dan gewoon zeggen dat ze onderwijs belangrijker vindt dan het oplossen van het fileprobleem. Waarom geeft de overheid ons niet de vrije hand bij het verbreden van de A4? Nu gebeurt dat strookje voor strookje, als de overheid weer eens een paar miljoen gulden over heeft.’
De aanwezige journalisten mompelen iets over de Wijkertunnel. Dat was nou zo'n publiek-private financiering. Met als resultaat dat het bedrijfsleven de kosten en risico’s afwentelde op de overheid en de automobilisten. Bouwer drie wordt boos: ‘Mogen wij dan geen fouten maken? Waar gehakt wordt vallen spaanders.’
WE KRIJGEN een parfait van witte chocola met nougatine en bloedsinaasappel.
Het is tijd voor een paar vragen. Begrijpen we goed dat volgens de bouwers beslissingen slechts worden uitgesteld doordat er geen geld voor is en omdat de overheid onnodig treuzelt? Ontkennen zij daarmee de fundamentele verschillen van mening die er in de samenleving zijn over het verbreden van wegen, over bouwen in het groen, over groter wonen? Maar juist vanwege die verschillen van inzichten, die tegenstrijdige belangen ook, is het toch logisch dat de overheid de beslissingen niet zomaar aan het bedrijfsleven overlaat?
Brinkman: ‘Neem nou ons idee voor een ondergronds buizensysteem tussen Schiphol en Aalsmeer. Dat scheelt dagelijks honderden vrachtwagens. Het plan is uitvoeringsgereed, maar het ligt nu al een jaar bij het kabinet. Dan worden wij wel eens een beetje kriegelig.’
Bouwer twee: ‘Onze plannen leiden tot meer welvaart en welzijn voor iedereen. Daar is toch niemand tegen?’
Bouwer vier: ‘De boeren zijn afgemaakt, de piloten zitten in het verdomhoekje, als je op een vrachtwagen rijdt ben je een vuile CO2-spuiter, straks is de bouw misschien aan de beurt. Wat zou u ervan vinden als de overheid zei: we hebben geen journalisten meer nodig?’