Er was een voortijdig einde gekomen aan het politieke leven van een moedige, fatsoenlijke en competente premier, die een fatale inschattingsfout had gemaakt. Hij had gedacht de Britten met dreigende taal binnen de EU te kunnen houden, maar besefte niet dat er sprake was van een opstand tegen de elite.
De meeste Britten waren niet onder de indruk van waarschuwingen die Nobelprijswinnaars, multinationals, intellectuelen, kerkleiders en buitenlandse staatslieden hadden geuit. Ze vertrouwden liever op hun gevoel en omarmden het idee dat Brittannië weer waarlijk ‘Groot’ kan worden. ‘Zal het resultaat worden bestempeld als de Boerenopstand van de 21ste eeuw? Zo ja, dan ben ik dolblij een boerin te worden genoemd’, schreef lezeres Ann Roberts uit Derbyshire in The Daily Telegraph, refererend aan de Peasants’ Revolt van 1381.
Het was een typisch Engelse opstand, eentje van de graafschappen tegen de machthebbers in Londen en Brussel. Op de achtergrond speelde ‘class’ mee. Het thema immigratie speelde bij de lagere sociale klassen, terwijl vrijheid en soevereiniteit de argumenten waren van de nette conservatieven. Commentator Charles Moore sprak lyrisch over een diep cultureel instinct van een vrij volk, ‘een volk dat een ongeëvenaarde restauratie liet voltrekken, zonder rellen, politieoptredens of revolutie’.
Deze bevrijding had echter ook iets van de apocalyptische film Independence Day die tijdens het referendum in première ging. Op de financiële markten volgde een bloedbad, terwijl de ene na de andere politicus opstapte. Staatsrechtgeleerde Vernon Bogdanor wees op een paradox. ‘De Brexiteers wilden de soevereiniteit van het parlement herstellen. Dat parlement is niet langer in de wurggreep van Brussel, maar van de Britse bevolking.’
Taking back control luidde de belangrijkste leuze van de Brexiteers. Maar is er werkelijk sprake van onafhankelijkheid? Kan dat nog in de geglobaliseerde wereld van 2016? Meer dan ooit tevoren is het bevrijde Verenigd Koninkrijk nu een speelbal van Amerikaanse speculanten, Brusselse eurofielen en multinationals. Daarom was de Brexit-voorpagina van de Franse krant Libération zo treffend: Brexiteer Boris Johnson die met twee Britse vlaggetjes in zijn handen aan een tokkelbaan bungelt, met daaronder de tekst: Good Luck.