De mannen van WhatsApp-groep Nederbetuwe spoken sinds een week of wat door mijn hoofd. Het AD was ze op het spoor gekomen. De krant schreef dat het zeker niet ging om ‘het zoveelste attentie-buurtpreventiegroepje waar het tegenwoordig zo van wemelt’. Nee, dit is een ‘next level buurtwacht’, vijftig man sterk en ‘vrijwel allemaal brave huisvaders’. Geen van hen wil met zijn naam in de krant of herkenbaar op de foto maar, zo klinkt het geruststellend, een enkeling loopt zelfs op klompen.
We gaan ermee naar bed en we staan ermee op, al die WhatsApp-groepjes. Zelfs als we niets liever willen dan Zuckerberg voorgoed vaarwel zeggen, komen we er niet vanaf. We installeren braaf Signal, of desnoods Telegram, maar de groepjes, met hun door het cultuurlandschap meanderende, oeverloze fascinaties – voor het lot van Jaap Stam, de vorm van Hakim Ziyech of kaasgerelateerde woordgrappen – die verroeren zich niet. Ze blijven zitten waar ze zitten.
Ik zet al een maand lang iedere maandagavond braaf de nieuwe HBO-serie Watchmen aan, gebaseerd op de legendarische comic van Alan Moore en Dave Gibbons, zonder echt te begrijpen waar het verhaal om draait of naartoe gaat. Het is weleens fijn, zo’n serie die het niet allemaal probeert uit te leggen, uit angst dat mensen anders afhaken. Dat het gaat over een stel vigilantes is vooralsnog meer dan genoeg om te blijven boeien.
Wie is niet ooit in het diepst van zijn of haar gedachten precies dat geweest? Iemand die, omdat de situatie daar nu eenmaal om vroeg, het recht in eigen hand nam en het juiste deed; ook al vielen de contouren van het goede en het legale misschien niet helemaal samen. Wet en werkelijkheid willen elkaar weleens uit het oog verliezen, toch? En soms is het bevoegd gezag nu eenmaal in geen velden of wegen te bekennen.
De WhatsApp-groep Nederbetuwe traint met een zekere regelmaat en beschikt niet alleen over een heuse commandowagen en kogelvrije en steekwerende vesten, maar ook over drones (‘niet van die dingen die je bij Kruidvat koopt, maar echte’), schijnwerpers, professionele zaklampen en een politiehond in opleiding: ‘een Mechelse herder genaamd Diego’.
De eerste aflevering van Watchmen opende met de gewelddadigste racistische rellen in de Amerikaanse geschiedenis, toen op 31 mei 1921 in een levendige buurt in Tulsa met de bijnaam Black Wallstreet een geschatte honderd tot driehonderd zwarte mannen en vrouwen en kinderen werden vermoord door witte bendes. De Klan had in 1921 om en nabij de drieduizend leden in Tulsa.
In Watchmen draagt vrijwel iedereen een of ander masker. Een tot de ogen opgetrokken gele col is onderdeel van het politieuniform sinds een moordpartij onder agenten jaren eerder, de Klan-achtige ‘7th Kavalry’ draagt Rorschach-maskers en de verschillende vigilantes hebben ieder hun eigen vermomming.
Een masker bestendigt het geloof dat het doel de middelen heiligt. Het is een uitdrukking van de overtuiging uiteindelijk niemand anders dan jezelf verantwoording verschuldigd te zijn.
Het zijn zeker geen cowboys, schrijft het AD over de mannen van WhatsApp-groep Nederbetuwe, maar al lezende waan je je toch in een western. Dat genre draait in de kern immers ook voor alles om twijfel aan het gezag, de onmogelijkheid te vertrouwen op de gangbare instituties. En als de WhatsApp-groep ergens een reactie op is, is het op de wijze waarop de politie niet in staat is de criminaliteit op het platteland het hoofd te bieden. Bel het noodnummer en deze mannen staan binnen twee minuten voor de deur. Ja, het gaat wel eens mis, zo hielden ze eens iemand aan die ‘een inbraak wilde plegen, maar die nog niet binnen was’. Het is allemaal een leerproces.
Geef een man een masker, zei Oscar Wilde, en hij vertelt je de waarheid. Maar soms is een beetje beschutting genoeg. De appgroep is een plek waar mannen jongens zijn en burgers een illusie van gezag kunnen cultiveren – virtuele mancaves. De wijze waarop het deel van ons leven dat zich online afspeelt ons toeschijnt als niet helemaal echt, fundamenteel gescheiden van de rest van de werkelijkheid, blijft eindeloos fascinerend. De grootste list van de duivel is dat hij ons wijsmaakte dat hij niet bestaat, schreef Baudelaire. Het lijkt ergens ook van toepassing op het internet als geheel.
Je zou een mooi portret van Nederland kunnen maken aan de hand van al die WhatsApp-groepen. De eindeloze kringetjes georganiseerd rond het werk en de school en de sport of de boekenclub. De jongens die van katten houden en de mannen die de buurt bewaken. De eenzame vreemdelingen die elkaar vinden in hun haat jegens buitenlanders en hun liefde voor Zwarte Piet.
Als schijn niet bedriegt waren ze afgelopen week overigens allemaal, van de eerste tot de laatste, vooral druk in de weer met André Hazes. Ik moest even googelen om uit te vogelen wat er precies aan de hand was en er brak iets in me toen ik, na de naam te hebben ingevoerd, rij na rij aan portretten van de 25-jarige zanger zag verschijnen en het was alsof zijn vader nooit had bestaan. Zo vergankelijk is wereldse roem dus. Een kleine vadermoord, ironisch genoeg in de sterren geschreven op de dag dat de ijdele vader de zoon met zijn eigen naam opzadelde.
Toen ik deze lichte aanval van melancholie weer te boven was, las ik dat de jonge Hazes het heeft aangelegd met Bridget Maasland – of, zo u wilt, Bridget Maaslander. Ik haastte me naar de app, maar iemand was me voor geweest.