Chaos

Van het onderzoek dat aan de basis van veel theaterproducties ligt, ziet het publiek vaak maar een residu. De verzamelde kennis is verwerkt in dramatische scènes, en bij dansvoorstellingen in wat het lichaam kan overdragen. Alain Platel, de leidsman van de Belgische dansgroep Les ballets C de la B, zocht een manier om die opgedane kennis alsnog te ontsluiten. Het resultaat is de dansdocumentaire Why We Fight, die komende week te zien is op het jaarlijkse festival Cinedans.

Een film die begint met dansers die na afloop van C de la B’s Nicht Schlafen applaus halen. Drie van de dansers die meewerkten aan deze groepsvoorstelling uit 2017 nemen ons daarna mee naar het inhoudelijke startpunt van de repetities. Hun vertelde persoonlijke relatie met het specifieke onderzoek maakt de flarden waarin we hen zien dansen, en die van heel dichtbij op het podium zijn gefilmd, aangenaam leesbaar. Maar de documentaire is meer dan het wordingsproces van een voorstelling. Samen met fotografe en videokunstenaar Mirjam Devriendt creëerde Platel een filmisch essay over een belangrijk aspect van Nicht Schlafen: het geweld in de mens.

Vooraf geprojecteerde zinnen melden dat een terugkerende vraag bij de repetities was: waarom vechten mensen eigenlijk? En dat niemand erin slaagde om daar een sluitend antwoord op te geven. Van de voorstelling zien we vooral stukken uit het begintafereel, een uitputtend lange, woeste vechtscène waarin de dansers elkaar de kleren van het lijf scheuren. Bewegingen daaruit zijn versneden met documentair materiaal. Nieuwsbeelden van gewelddadige straatrellen, maar ook bewakingscamerafilmpjes van slaande ruzies tussen individuen en van rouwende apen die met hun dode baby’s rondzeulen.

Het beeldrijm van de dansbewegingen en het wereldse en natuurlijke geweld is adembenemend exact. Zo toont Platel, die zelf in de film niet aan het woord komt, waar de lading van zijn overrompelende danstaal, een optelsom van gestileerde schoonheid en rauwe straatdans met een intense emotionaliteit, vandaan komt. Hoeveel betrokkenheid zijn dansers die vaak uit verschillende richtingen en culturen komen, daarin ook investeren. Beeldend kunstenaar Berlinde De Bruyckere licht haar aandeel toe: een aangrijpende stapel echt lijkende dode paarden, die verwijzen naar hun inzet in de Eerste Wereldoorlog.

Filosofen en schrijvers bij wie de makers houvast vonden, reiken in interviews hun inzichten aan. Boeiend is het relaas van Koert Debeuf over de historische wisselwerking tussen periodes van globalisering die voor toenemende eenheid zorgen, en tribalisering waarin het wij-zij-denken opleeft. Kenners van componist Mahler, de muzikale inspiratiebron van Nicht Schlafen, schetsen paralellen tussen zijn tijd van toenemende industrialisatie waarin een nieuw mensbeeld ontstond, en de hedendaagse chaos.

Gaandeweg raakt de voorstelling wat te veel uit het zicht. Maar Platel, Devriendt en de drie dansers geven een weidse blik op het geweldsthema, vol nuances en nieuwgevonden gedachten. In zekere zin nemen ze met het stevige Why We Fight ook revanche op de lauw ontvangen voorstelling, waarvan de strekking niet door iedereen werd begrepen.