Het is bijna 36 jaar geleden dat in Teheran de gijzeling van de Amerikaanse ambassade door revolutionaire studenten begon.
Na 444 dagen en een mislukte bevrijdingspoging door de Amerikaanse luchtmacht kwam er een eind aan. Na verloop van tijd ging Iran proberen een kernwapen te maken om zich te verdedigen tegen de ‘grote Satan’. Het Westen nam tegenmaatregelen. Er werd een boycot ingesteld die de Iraanse economie in de loop der jaren zware schade heeft toegebracht, waardoor de levensstandaard van de bevolking is gedaald. Bovendien voerden de Amerikanen cyberaanvallen uit op de installaties. Maar het werk aan de bom ging door. Voor de internationale gemeenschap een onduldbare ontwikkeling. Toen zijn dit jaar in Lausanne de onderhandelingen tussen Amerika, Groot-Brittannië, Frankrijk, Rusland, China en Duitsland met Iran begonnen. Die zijn nu met een voorlopig succes bekroond.
Is dit het einde van een Koude Oorlog die bijna een halve eeuw heeft geduurd? Obama beschouwt het resultaat als een van de grootste successen van zijn presidentschap. De Republikeinen zijn fel tegen. Israël beschouwt een Iraans kernwapen als onduldbaar. En ongetwijfeld zijn er in politieke en technische kringen in Iran mensen die ervan overtuigd blijven dat ze de bom nodig hebben en op hun kans wachten om het oude werk te hervatten. Bovendien heeft de nu bereikte overeenkomst een voorlopig karakter. Nadere uitwerkingen moeten volgen en er is dus nog alle ruimte om aan dit akkoord zodanig te morrelen dat het waardeloos wordt.
Deze overeenkomst is onder deze omstandigheden een hoopvolle stap in een toekomst van groeiende onzekerheid. In Jemen grijpt de burgeroorlog om zich heen. Niet lang geleden is daar de sjiitische stam van de hoethi’s een opstand begonnen die zich de afgelopen weken heeft ontwikkeld tot een burgeroorlog waarin het soennitisch Saoedi-Arabië de kant van het centraal Jemenitisch gezag heeft gekozen, daadwerkelijk, met bombardementen, nu op de stad Aden. De strijd van de hoethi’s begon in 2003 toen de Amerikanen de aanval op Irak openden. De hoethi’s gingen in verzet tegen hun regering die aan de kant van Amerika stond. De Jemenitische regering kreeg Amerikaanse steun, van special forces en drones. Dat heeft geen doorslag gegeven. De president van Jemen is intussen naar Saoedi-Arabië gevlucht. De strijd in Jemen begint langzamerhand in onoverzichtelijkheid op die in Syrië te lijken.
Van meer dan lokaal belang is dat de opstand in Jemen wordt gesteund door het sjiitische Iran. Is zich daar een worsteling tussen de twee grootmachten van de regio aan het ontwikkelen, het soennitische Saoedi-Arabië en het sjiitische Iran? Ontwikkelt de strijd in Jemen zich tot een soort Spaanse Burgeroorlog waarin de grootmachten hun krachten meten voor ze tot een directe confrontatie overgaan? In de Arabische wereld is iedere vooruitblik een wankele speculatie waarbij we met alles rekening moeten houden. Een oorlog tussen Iran en Saoedi-Arabië lijkt nu absurd. Maar hetzelfde gold vier jaar geleden voor de zelfverwoesting van Syrië. In deze Arabische wereld is steeds meer mogelijk.
Bekijken we daarom dit zwarte scenario. Iran acht zich nu gebonden aan het voorlopig akkoord van Lausanne, maar zou het in oorlog raken, dan heeft het alle reden om het werk aan de bom zo snel mogelijk te hervatten. Wat zullen de machten die deze overeenkomst hebben begeleid dan doen? Zich in de strijd mengen? Na de debacles van de Amerikanen in Afghanistan en Irak lijkt die tijd voorbij. En hoe zal het Westen zich tegenover Saoedi-Arabië gedragen als dat land met de dreiging van een olieboycot onze steun zou willen afdwingen? We herinneren ons de ontwrichtende gevolgen van de vorige boycots. In het uiterste geval staan we dan voor de keuze: opnieuw deelnemen aan een oorlog in het Midden-Oosten of het hoofd bieden aan een economische crisis die van zo’n boycot het gevolg zal zijn.
Dit zijn de mogelijke gevolgen van dit plaatselijke conflict in Jemen: Iran weer op weg naar de status van kernmogendheid en het Westen in conflict met zijn grootste olieleverancier. Verder reikt onze verbeeldingskracht niet. Een groeiende chaos heeft één zekerheid: de verrassingen worden steeds groter.