Voor sommigen waren de afgelopen Amerikaanse presidentsverkiezingen een strijd om de democratie. Voor anderen ging het om ‘four more years’, eigenlijk ongeacht wat die periode zou brengen, zolang de Trump-cultus maar verlengd kon worden. Voor een specifieke groep Amerikaanse kiezers was de strijd tussen Donald Trump en Joe Biden niet minder dan Armageddon, een finale eindstrijd tussen goed en kwaad. Het projecteren van dit soort bijbelse scènes op zoiets aards als politieke verkiezingen is het domein van de kiezers die een belangrijke bijdrage leverden aan Trumps overwinning in 2016: de evangelicals, het specifieke type Amerikaanse herboren christenen die bijbels activisme combineren met diep conservatieve opvattingen en vooral een enorme ontvankelijkheid voor het idee van strijd. Voorzover de verdedigingslinies niet op het uitgestrekte platteland van Kentucky opgeworpen moeten worden, is Israël een verre plek waar een heilige strijd wordt gevoerd.
De innige relatie tussen Amerikaanse evangelicals en Israël is het onderwerp van ’Til Kingdom Come, van de Israëlische documentairemaakster Maya Zinshtein. De film biedt een antwoord op een van de opmerkelijkste politieke verbintenissen van deze tijd: die tussen zeer bijbelvaste christenen met ‘familiewaarden’ hoog in het vaandel en Donald J. Trump, de president die in alle opzichten de antithese vormde van de christelijke moraalleer. Het nieuwe verbond leverde bevreemdende beelden op: Trump die het hoofd buigt terwijl er door een gemeente om hem heen gebeden wordt, pastors die handen en blik ten hemel richten en luidop bidden voor Trumps herverkiezing, en – gezien op een Trump-rally – afbeeldingen van Trump met doornenkroon aan het kruis genageld terwijl de Democraten hem een lans in zijn zij steken.
Formeel was de diep-christelijke Mike Pence de brug tussen evangelicals en de ongepolijste Trump. De afgelopen jaren hebben bewezen dat Trump geen lokkertje nodig heeft voor deze kiezersgroep. Pence was behoorlijk onzichtbaar in de schaduw van Trump. Bij deze verkiezingen stemde meer dan tachtig procent van de evangelicals op de zittende president.
Een van de verklaringen voor de ogenschijnlijk vreemde verbintenis tussen Trump en de evangelicals is het zogeheten Cyrus-argument, een verwijzing naar het bijbelverhaal waarin de Perzische heerser Cyrus het joodse volk van de Babyloniërs bevrijdt. ‘Op dezelfde manier kan de weinig goddelijke Donald Trump worden omarmd door christenen als een instrument om ze te bevrijden van de seculiere staat’, constateerde de historicus Daniel Steinmetz-Jenkins in het tijdschrift Dissent. Trump levert waar de christelijke kiezer naar verlangt: conservatieve rechters die het recht op abortus kunnen inperken en verzet tegen lhbtq-rechten. De omarming van Trump door evangelicals, schrijft Steinmetz-Jenkins, laat vooral zien dat deze gemeenschap een figuur zocht ‘die tegen hun vijanden zou strijden’.
En Trump paste die rol perfect. Trumps handelsmerk is dat van de politicus die wordt dwarsgezeten door duistere krachten. De politiek van het zich bedreigd voelen smeedde hem en de evangelicals aaneen. En Trump leverde: de meest conservatieve rechters denkbaar en de verplaatsing van de Amerikaanse ambassade van Tel Aviv naar Jeruzalem. Trump was er open over waarom hij dit deed. Er was geen geostrategisch doel mee gemoeid, het was puur kiezers paaien. De Amerikaanse president zat er niet ver naast toen hij zei dat ‘de evangelicals nog enthousiaster zijn dan het joodse volk’.
Op het moment dat Trump zijn omstreden beslissing nam – ambassades zitten in Tel Aviv, om geen partij te zijn in het omstreden Jeruzalem – was Maya Zinshtein haar documentaire aan het filmen. Ze volgde Yael Eckstein, een rabbi die een organisatie leidt die geld in Amerika ophaalt om Israël te steunen. Zinshtein laat zien dat de verpauperde stadjes waar Eckstein, en na zijn overlijden in 2019 ook zijn dochter, met de hoed rondgaat het geld misschien zelf veel harder nodig hebben. Maar daar gaat het niet om. Opoffering in de strijd voor het goede, ook al speelt die zich af aan de andere kant van de wereld, is belangrijker. Trump gebruikte zijn macht om deze dynamiek van extra gewicht te voorzien, en profiteerde daar electoraal van. Omgekeerd doorbrak hij gevoelens van machteloosheid bij evangelicals. Trump die een ambassade verplaatst is een bewijs van hun invloed op de wereld.
’Til Kingdom Come brengt de diepere beweegredenen van een onderbelicht stuk Amerika dichterbij, al is het moeilijk om het idee af te schudden dat Trump op gewiekste wijze gebruik heeft gemaakt van kiezers die op zoek waren naar iets om zich politiek aan vast te klampen. De ambassade is verplaatst, maar de verf bladdert nog steeds van de huizen in Kentucky en talloze andere plekken in Amerika.
Trump vraagt nu zelf niet alleen om steun, maar om ook geld van zijn trouwe achterban. In de bedelbrieven wordt gezegd dat donaties nodig zijn om rechtszaken te voeren tegen de verkiezingsuitslag. In de kleine lettertjes staat geschreven dat de helft van elke gift gaat naar het aflossen van schulden die de Trump-campagne maakte. Schulden voor verkiezingen die ook nog eens verloren werden. Amerika borduurt voort op wat Zinshtein in beeld brengt: van de zwakken wordt misbruik gemaakt. Het gevoel dat het ooit beter zal worden door te strijden, door middel van gebed en kleingeld inzamelen voor een plek elders op de aardbol, is de ideale manier om daar de aandacht van af te leiden. Het koninkrijk komt, maar in ieder geval moet er nu weer vier jaar gewacht worden.
Idfa-favorieten van De Groene
De Groene/IDFA-dag gaat helaas vanwege de coronamaatregelen niet door. Wel heeft de redactie favoriete documentaires geselecteerd die gedurende het festival, van 18 november tot 6 december, te zien zijn. Bekijk het volledige programma van deze Groene-favorieten hier. Kaarten voor zowel het reguliere IDFA-programma als de Groene- favorieten kunnen vanaf donderdag 12 november via een MyIDFA-account besteld worden. Het is wel zaak om daar snel bij te zijn, want de online vertoningen hebben vaak een limiet van duizend kijkers.