Mijn goede vriendin M stuurde me een foto van haar zoon, althans, van het wezen in haar buik dat deze winter haar zoon zal worden. Het was niet de gebruikelijke vlek in zwart-wit; het leek eerder een computeranimatie in 3D, en het embryo was duidelijk een klein mens, zij het met een gigantisch hoofd en een armpje dat daarmee vergroeid leek.
Het was vreemd, zei ze, toen ze te horen kreeg wat het geslacht was van haar kind. Tot die tijd was het niet zozeer geslachtloos geweest als wel tweeslachtig: een jongen én een meisje. Schrödingers kat. Toen het een jongen bleek, moest ze afscheid nemen van het meisje dat het óók was geweest. En nu ze wist dat het een jongen was, ging ze tegen haar wil allerlei dingen geslachtelijk interpreteren. De schopjes tegen haar baarmoederwand werden ineens jongensachtig, en ze begon zich van alles af te vragen over de mannelijkheid van de mannen in haar familie, die van haar vriend, de mannen in zíjn familie.
Terwijl dit dus helemaal niet bij mij past, zei mijn vriendin. Ik dacht aan een kennis die eens, hoogzwanger, op een feestje, verzuchtte dat ze zich zo heteronormatief voelde. Hier sta ik met mijn buik, had ze gezegd, niemand kan er omheen, letterlijk, en tegen wil en dank representeer ik een ideaal dat helemaal niet per se het mijne is.
We worden niet als man of vrouw geboren, maar al vóór onze geboorte tot man of vrouw gemaakt. Dat is een vrij nieuw verschijnsel: mijn moeder kreeg, toen ze zwanger was van mij, geen echo’s omdat daar geen aanleiding toe was. Sekseloos zwom ik rond in de baarmoeder, negen maanden van gelukzalige onwetendheid voor de verdrijving uit het paradijs. Mijn moeder bezocht af en toe een gymklasje en pro forma pufte ze een uurtje om zich voor te bereiden op de bevalling, dat was het.
Van de term gender reveal party kijkt inmiddels niemand meer op. Het hebben van een geslacht is niet alleen een noodzakelijke voorwaarde voor het toetreden tot het mensdom – het is een feest geworden met ballonnen in roze en blauw en incidenteel een confettikanon.
Het is helemaal geen feest, verzucht mijn andere vriendin M, moeder van drie kleine kinderen. We zitten op een terras, onder een luifel en een warmtelamp, terwijl de regen zachtjes maar onophoudelijk over de stad neerdaalt. Met haar gezin is ze vorig jaar terug verhuisd naar haar geboortestad, maar ze hebben nog een pied-à-terre in Amsterdam. Nu is ze er een paar dagen in haar eentje, om te drinken en te roken. We hebben het over hormonen en komen er niet uit of ze horen bij je persoonlijkheid of die juist verstoren. Conceptie, anticonceptie, pieken, dalen. Nee, hoe dan ook geen feest. Over die hele menopauze nog maar niet gesproken.
We zijn niet onze gedachten en emoties, we zijn er slechts getuige van – wie zei dat, Eckhart Tolle, Esther Perel? Alleen, als we ons niet identificeren met onze gedachten en emoties, waarmee dan wel? Als alles in ons lijf een optelsom is van chemische reacties, waar zit dan de getuige? Is moederschap iets waar je je, eenmaal in het bezit ervan, níet mee kunt identificeren?
Soms, zegt mijn vriendin, vind ik het leuk om het in te zetten als shockeffect. Als iemand me wil versieren op de dansvloer zeg ik op een gegeven moment, tussen neus en lippen door, dat ik drie kinderen heb.
Bij haar derde zwangerschap hield ze ermee op bij te houden wat er van week tot week in haar buik gebeurde. Soms vergat ze hoe ver ze was als mensen ernaar vroegen. Het was twee keer eerder goed gekomen, ze had geen reden om aan te nemen dat dit nu niet het geval zou zijn. Misschien is dat de paradox van het moederschap: hoe meer kinderen je hebt, hoe minder je ermee hoeft samen te vallen.
Mijn zwangere vriendin M moet terug naar het ziekenhuis. Bij de vorige echo zijn ze vergeten de lengte van de bovenbenen op te meten. En wat dan, vraag ik haar, gaan ze je kind vermoorden als het te korte benen heeft? Misschien is ons vertrouwen de prijs die we betalen voor kennis en progressie.
Ik denk aan Adam en Eva, naarstig op zoek naar wat vijgenbladeren om hun geslacht te bedekken na het eten van die vermaledijde appel. De allereerste gender reveal party uit de geschiedenis van de mensheid was ongemakkelijk en van korte duur.