Eerst was er de intelligente lockdown, in maart vorig jaar, toen het coronavirus hier nog maar net voet aan de grond had gekregen. Na versoepelingen in de zomer volgde in december de strenge lockdown, nadat daarvóór al beperkende maatregelen waren ingevoerd zoals een vroegere sluitingstijd voor de horeca, wat toen de gedeeltelijke lockdown heette. En nu hebben we…? Ja, hoe heet deze fase van de lockdown eigenlijk?
De keiharde lockdown, avondklok-lockdown, voc-lockdown? Waarbij voc dan niet staat voor de Vereenigde Oostindische Compagnie, maar voor Variant Of Concern, de Britse coronavariant, die besmettelijker is dan wat we tot nu toe in Nederland hadden gezien. De avondklok is de meest in het oog springende toevoeging aan de reeks coronamaatregelen, een die voelt als de meest vrijheid beperkende tot nu toe, ingegaan afgelopen zaterdagavond om negen uur. Op het Binnenhof was het ook de meest besproken maatregel. Met de felste kritiek daarop bij monde van pvv-leider Geert Wilders. Wij, Nederlanders, worden volgens hem opgesloten in ons eigen huis door minister-president Mark Rutte.
Opgesloten, vindt Wilders dus, door de man die tevens lijsttrekker is van de vvd. Over een kleine twee maanden zijn er verkiezingen en Rutte en Wilders zijn vooralsnog elkaars grootste concurrenten. Daarom voor de zekerheid maar eens opgezocht wat Wilders vond bij die eerste lockdown, de intelligente. Wilders pleitte toen voor een keiharde lockdown: allemaal thuis blijven en de grenzen potdicht. Hij vond dat het kabinet destijds niet ver genoeg ging. Hoe geloofwaardig is het dan dat hij nu faliekant tegen een avondklok is? Toch is er in de Tweede Kamer niemand die hem daarop bevraagt.
Consequent zijn is een groot goed, ook in de politiek. Wat niet wil zeggen dat je je opvattingen niet kunt aanpassen. Nieuwe inzichten, onverwachte wendingen, het kan aanleiding zijn om – met argumenten – van mening te veranderen.
Maar dat is niet wat Wilders heeft gedaan. Hij heeft kritiek om de kritiek, om Rutte te kunnen aanvallen. Hij speelt met gevoelens van onbehagen in de samenleving, vooral in zijn eigen achterban. En dat allemaal zonder verantwoordelijkheid te dragen. Niet voor het effect van zijn woorden. En niet voor het beleid, in het geval van de avondklok voor het zo goed mogelijk proberen te onderdrukken van de verspreiding van besmettelijkere coronavarianten.
Natuurlijk mag je tegen de invoering van een avondklok zijn. Graag zelfs. Niet omdat ik hier voor of tegen een avondklok pleit, maar omdat het meer principiële debat afgelopen week op het Binnenhof ontbrak. Hoe ver mag een overheid gaan in de vrijheidsbeperking van haar burgers?
d66 probeerde het nog een beetje. In het najaar had de fractie van deze regeringspartij een motie van de pvv ondersteund waarin het invoeren van een avondklok werd afgewezen, uit principe: een avondklok ging te ver in het beknotten van de vrijheid. Maar ja, toen waren kabinet, virologen, Kamerleden en ook de Britten, Zuid-Afrikanen en Brazilianen zelf nog onwetend van mutaties van het coronavirus die veel besmettelijker zijn.
Twee weken geleden voelde de d66-fractie trouwens ook nog niet voor een avondklok. Wilders vroeg er uitdrukkelijk naar, maar d66-fractieleider Rob Jetten vond het ook toen nog te vroeg daarvoor. Gezien het pijlsnel oplopende aantal besmettingen in Londen en de precaire situatie in de ziekenhuizen daar kon je toen al op je klompen aanvoelen dat dit standpunt onhoudbaar zou zijn. Vooral omdat het kabinet, waarvan d66 deel uitmaakt, het afgelopen jaar vaak is verweten telkens te laat te zijn met ingrijpen.
Maar de d66-Kamerleden hadden twee weken geleden nog geen cijfers van het rivm die hen van argumenten konden voorzien. Als ze toen al van mening zouden zijn veranderd, had Wilders d66 helemaal weggehoond.
Afgelopen week waren die cijfers er wel. Een avondklok draagt volgens het rivm bij aan het terugdringen van het aantal besmettingen, meer dan het een klein half jaar geleden nog zo omstreden en door het rivm daarom lange tijd niet als maatregel aanbevolen mondkapje. Voortschrijdend inzicht in combinatie met een onverwachte plotwending in de vorm van de gevaarlijkere virusvarianten maakt ‘de draai’ van d66, zoals Wilders dat maar wat graag noemt, met argumenten verdedigbaar. De avondklok een half uurtje later in laten gaan deed het echter op koehandel lijken.
De avondklok geldt in ieder geval tot 9 februari. En staat boven aan de terug te draaien maatregelen als er sprake kan zijn van versoepelingen. Maar de allereerste maatregel die bij gunstige besmettingscijfers wordt versoepeld, is de sluiting van de basisscholen. d66, dat zich graag afficheert als onderwijspartij, zal met die belofte vast en zeker over de streep zijn getrokken om in te stemmen met de avondklok. Als het echter over consequent zijn gaat, zou het deze partij én andere sieren als ze bij het openen van de basisscholen, zoals het kabinet heeft aangekondigd, goed kijken naar de mate waarin kinderen nieuwe varianten kunnen doorgeven. Jojoën met ‘scholen open, scholen dicht’ omdat het virus opnieuw sneller om zich heen grijpt, is zo mogelijk nog slechter voor kinderen dan thuisonderwijs.
Komende week al kijkt het kabinet naar deze volgende ingewikkelde politieke beslissing. Ik ben benieuwd waarin het kabinet consequent is: in het nakomen van de toezegging over het heropenen van de basisscholen of in het bestrijden van het virus. En ook niet onbelangrijk: in het niet zwichten voor geweld.