Florida staat op het punt een wet aan te nemen waarmee het onderwijscurriculum gezuiverd kan worden van materiaal dat leerlingen zich ‘ongemakkelijk’ doet voelen. In Texas heeft een politicus een lijst opgesteld van meer dan achthonderd boeken waarvan bestudeerd moet worden of ze wel in een schoolbibliotheek mogen staan. Een volksvertegenwoordiger in Mississippi wil dat er camera’s in de klaslokalen komen zodat ouders in de gaten kunnen houden of hun kroost niet in aanraking komt met onwelgevallig lesmateriaal.
Woke-alarm? Niet echt. De namen van bovengenoemde staten geven het wellicht al aan, maar vrees voor kwetsende woorden en ideeën komt niet uit progressieve hoek. In Amerika zijn het momenteel vooral de conservatieven die willen voorkomen dat bepaalde overtuigingen een platform krijgen. Cancelculture in de VS draagt een Republikeins stempel.
De wet in Florida wordt gesteund door Ron DeSantis, de gouverneur van die staat en een mogelijk alternatief voor Trump als Republikeinse presidentskandidaat. DeSantis wil strengere controle op lessen over de Amerikaanse Burgeroorlog, de expansie van de VS en de burgerrechtenbeweging. Een tweede wet met zijn handtekening geeft ouders het recht om lagere scholen aan te klagen wanneer ze ‘klassengesprekken over seksuele oriëntatie en genderindentiteit’ voeren. Alleen heteronormativiteit is welkom in het lokaal, zo lijkt DeSantis te vinden. In Amerika wordt er zo hard gewerkt aan beleid dat eerder aan communistisch Rusland doet denken dan aan het land dat er altijd op voorstond de vrijheid te verdedigen.
Want de poging om kennis in de ban te doen gaat gepaard met de wens dat burgers overtreders aangeven. In sommige gevallen wordt er zelfs een beloning in het vooruitzicht gesteld. In Indiana kunnen ouders een schadevergoeding claimen als hun kinderen een docent treffen die het waagt te spreken over een onderwerp dat tot ‘verdeeldheid’ kan leiden. Bestuurders in Wisconsin hebben bedacht dat taalpolitie de beste manier is om het onderwijs te vormen naar hun ideologische voorkeuren. De Republikeinse fractie in het staatsbestuur aldaar diende een op alfabet gerangschikte lijst in met tientallen woorden die wat hen betreft taboe zijn. Als ze hun zin krijgen begaan docenten voortaan een overtreding wanneer ze spreken over bijvoorbeeld ‘patriarchaat’, ‘witheid’ of ‘kritisch zelfbewustzijn’.
Dat laatste woord is cruciaal. De conservatieve cancelculture is een reactie op onderwijs dat aandacht vraagt voor de donkere kanten van Amerika en zijn verleden. Slavernij, de bereidheid tot afscheiden van de Unie om slavernij te kunnen behouden, het verdrijven van de inheemse bevolking en andere misstanden moeten zo ver mogelijk worden weggehouden van jonge geesten. Met dat doel voor ogen kwam Oklahoma met een maatregel die lessen verbiedt waarin wordt verteld dat ‘het ene ras de enige onderdrukker was binnen het instituut slavernij’ en dat ‘een ander ras het enige slachtoffer was’. De geschiedenisdocent die slavernij in de VS uitlegt als een misdaad van witte Amerikanen tegen rechteloze Afro-Amerikanen, riskeert daarmee een dagvaarding.
Rechts Amerika sluit hiermee aan bij een mondiale trend, ingezet door autoritaire leiders die zoals altijd nationalisme willen bevorderen en interne kritiek proberen te smoren. Poetin wil geen onderzoek naar de goelag en andere misdaden van de Sovjet-Unie. Xi Jinping vaardigt partijrichtlijnen uit die precies voorschrijven hoe er in China over nationale geschiedenis gesproken en geschreven moet worden. In India probeert Narendra Modi een mal van historisch hindoenationalisme over de culturele en religieuze diversiteit van het land heen te leggen. Autocraten ‘marcheren de toekomst in door de geschiedenis te herschrijven’, zo omschreef politiek commentator Ishaan Tharoor deze mondiale ontwikkeling in een essay in TheWashington Post_.
In Amerika is het verzet tegen vrijheid van onderwijs en het vrije woord momenteel een antiliberale strategie, bedoeld om Republikeinse kiezers te mobiliseren. Trump doet er volop aan mee. Deze tactiek wordt gretig gekopieerd in andere westerse democratieën door uiterst rechtse partijen en bewegingen. Pas op wanneer er klachten klinken over ‘woke’ en ‘onverdraagzaam links’. Uit diezelfde monden klinkt een steeds luidere oproep om zelf aan censuur te doen.