In de jaren zeventig en tachtig trok David Hamilton over de stranden van de Franse Rivièra en de naturistenstranden in verre exotische oorden om te ‘shoppen’ – een woord dat hij zelf gebruikte als hij op jacht ging naar modellen voor foto’s of voor een rolletje in een film. Wat hij zocht lag daar, in het zonnige en libertaire klimaat, voor het oprapen. Ranke meisjes met ontluikende borsten op de rand van volwassenheid en bij voorkeur met blond haar, blauwe ogen en een porseleinen huid. Dit type kind-vrouw intrigeerde hem, hoe ze keken met hun onschuldige en tegelijk seksueel uitdagende blik. Voor hem stonden zij symbool voor ‘het tijdperk van onschuld’, zoals ook de titel van een van zijn succesvolle fotoboeken luidde.
Zij poseerden in oude villa’s, vaak zijn eigen huis in Ramatuelle, op het strand of in een veld met wuivende bloemen, gekleed in doorschijnende maxi-jurken en met flaphoeden op en bloemenkransen om, in balletpakjes, of half ontkleed of geheel naakt. In allerlei varianten legde hij Lolita’s vast in poederig tegenlicht en met een soft focus-waas eromheen waarmee een zachte, lieve sfeer werd gecreëerd.
Met die licht erotische stijl bouwde de van origine Britse fotograaf en filmmaker vanaf de tweede helft van de jaren zeventig een miljoenenimperium op. Zijn posters en fotoboeken vlogen wereldwijd over de toonbank, zijn foto’s verschenen in modebladen of werden gebruikt voor advertentiecampagnes van grote modehuizen, zoals Nina Ricci’s parfum L’Air du Temps. Hij maakte een aantal films, waarin niet of nauwelijks werd gesproken en met stuwende pianomuziek veel werd gesuggereerd. De bekendste is Bilitis, 1977, een dun verhaaltje over het seksueel ontwaken van een meisje dat aan het eind van de film toch weer terugkeert naar school omdat ze nog niet rijp blijkt voor de volwassen wereld. Het commerciële succes ging gepaard met artistieke erkenning. Hamilton exposeerde in toonaangevende galeries en zijn oeuvre werd aangekocht door onder meer het Guggenheim Museum. In Bill Clinton vond hij een groot fan; tijdens diens ambtstermijn hing zijn werk in het Witte Huis.
In Hamiltons hoogtijdagen stuitten de foto’s nauwelijks op weerstand, behalve van wat christenen. Hij had veel navolgers en niemand zag een viespeuk in hem. De zoete stijl paste in de tijdgeest waarin ‘het zelf’ zich in optimale vrijheid moest kunnen ontplooien. De individuele ontdekkingstocht naar seksualiteit kon niet vroeg genoeg beginnen en werd door de sociale omgeving eerder aangemoedigd dan afgeremd. Als minderjarige meisjes – want dat waren het doorgaans – door hem werden uitverkoren waren er nauwelijks ouders die weigerden. Hun dochter was gespot door de wereldberoemde fotograaf. Voor de meisjes kon de droom van een carrière als fotomodel of filmster beginnen. Hamilton sloeg aan bij een hele generatie gewone tienermeisjes die zich spiegelden aan zijn verbeelding van hen. Zijn posters hingen boven hun bed. Op school flirtten ze met hun bebaarde docenten met wie ze soms ook in bed belandden. Dat kon toen, er golden nog geen regels voor seksuele verhoudingen met leerlingen.
Hoe er wordt aangekeken tegen seks hangt altijd af van het perspectief en de heersende zeden van een land of tijdperk. Vanaf de jaren negentig veranderde de maatschappelijke moraal onder invloed van een aantal grote seksschandalen. Dutroux in België, gevolgd door een reeks onthullingen over seksueel misbruik van minderjarigen door paters in rooms-katholieke internaten. Bill Cosby bleek zijn handen niet thuis te kunnen houden, Roman Polanski evenmin. De scheve machtsverhouding tussen mannen en vrouwen/jonge meisjes uit het verleden kwam volop in de spotlights te staan. Met terugwerkende kracht werd er hard geoordeeld over hoe de samenleving ziende blind was geweest.
De twijfels over Hamiltons foto’s, die er altijd wel degelijk waren geweest, kwamen rond de eeuwwisseling volop naar boven: zijn werk getuigde van de blik van een oudere man die geobsedeerd was door de broze seksualiteit van jonge meisjes, hoewel hij daar indertijd niet schimmig over deed. Hij gaf toe geïnspireerd te zijn door Lolita van Nabokov. De foto’s zelf stonden toenemend centraal in een debat over de dunne grens tussen kunst en pornografie en over de vraag in hoeverre Hamilton kinderporno salonfähig zou maken. Om die reden waren er reeds eind jaren negentig rellen rond exposities en protesten tegen boekhandels die zijn fotoboeken verkochten. In rechtszaken tegen verdachten van kinderporno dook zijn werk op in hun collecties. In 2005 vonniste een Britse rechtbank zijn foto’s als onbetamelijk en daarmee als onwettig.
En ook de fotograaf Hamilton zelf verloor op zijn oude dag zijn onschuld. In de afgelopen maanden gonsde het in Frankrijk van beschuldigingen door ex-modellen dat hij hen had verkracht. In oktober kwam de genadeklap met de publicatie van een autobiografische roman van de Franse radiopresentator Flavie Flament. Zij beschreef hoe ze als dertienjarig meisje tijdens een fotografiesessie verkracht was door ‘een bekende fotograaf’ wiens naam geduid kan worden via de foto die Hamilton van haar had gemaakt op het omslag. In navolging hiervan bekenden drie vrouwen vergelijkbare ervaringen met hem in hun vroege jeugd.
‘Ik heb niets verkeerds gedaan’, reageerde Hamilton begin vorige week tegenover de Franse pers die gretig om zijn appartement zwermde. Hij kondigde vermoeid aan juridische stappen tegen de dames te nemen. In zijn werk, zei hij, had hij altijd naar ‘de eerlijkheid van het verloren paradijs’ gezocht. Had hij zichzelf daar een dubieuze rol in toebedeeld? Hij heeft het niet op een verdediging laten aankomen. Enkele dagen later werd hij dood in zijn slaapkamer aangetroffen. Naast zijn bed lagen pillen.
Beeld: 1960 (Jack Nisberg/Roger-Viollet/HH)