Van alle verbijsterende gebeurtenissen tijdens het nog piepjonge presidentschap van Donald Trump hebben we deze week een van de hoogtepunten tot zover beleefd. De progressieve tribune juichte uitzinnig voor haar favoriete vijand. Media aan beide zijden van de Atlantische Oceaan, politici, twitteraars, commentatoren: allemaal innig dankbaar voor kruisraketten op Syrië. Een Italiaanse minister juichte over ‘hernieuwde harmonie’ tussen de VS en Europa. Vaak gehoord: ‘de morele grens van de wereld’ was bekrachtigd, namelijk dat het gebruik van chemische wapens tegen vrouwen en kinderen niet wordt getolereerd. Wat natuurlijk een totale verdraaiing was van wat er was gebeurd. Dichter bij de waarheid is dat Trump – die al maanden de wereld afspeurt naar een spijker om op te rammen – tot ieders verrassing op die ene spijker had gemept waarop de progressieve bühne de hamer graag ziet neerkomen.
Het is, dat wel, heerlijk dat het regime van Assad eindelijk tol betaalt voor de brute oorlog tegen zijn eigen burgers, na jaren van vatbommen, belegeringen, executies. Bij de inname van Aleppo, eind vorig jaar, gebruikte het juist het overschrijden van morele grenzen als wapen om de tegenstand te breken. Met bombardementen op ziekenhuizen liet het regime de inwoners van Oost-Aleppo zien: niemand komt jullie helpen, wat we ook met jullie doen. Assad wilde dat recept kennelijk ook gebruiken om het rebellenbolwerk te breken in de provincie Idlib. Nu gokte hij mis en zette hij zijn eigen oorlog misschien jaren terug.
Dat is precies een van de redenen waarom Obama nooit wilde ingrijpen in Syrië. Een strafactie tegen Assads regime geeft tijdelijk voldoening en hopelijk verlichting, maar wat betekent het als Assads leger wordt verzwakt: voor de duur van de oorlog, het verloop ervan, voor de vluchtelingen, voor IS, al-Nusra en al-Qaeda, voor de regio? Welke stap in de Syrische oorlog volgt na deze eerste? Wat betekent dat voor de rol van de VS elders, en voor de stabiliteit in de wereld? Obama’s overpeinzingen daarover deden hem, in zijn eigen woorden, ‘terugstappen van de drempel’. Dat was niet per se de juiste beslissing, maar het was wel doordacht, gebaseerd op uitgebreide consultatie van inlichtingendiensten en experts, ingebed in een visie op de VS en de wereld – een poging om lessen te trekken uit de recente geschiedenis.
Voor Trump is dat allemaal onzin; America First spreekt voor zich. Uit weerzin tegen de inlichtingendiensten, ambtenaren en experts liet hij de dagelijkse updates over de stand van de wereld opdoeken. Van Buitenlandse Zaken komt het ook niet: de minister, olieman Rex Tillerson, spreekt zijn eigen ambtenaren niet eens en probeert zoveel mogelijk uit beeld te blijven. Een bonte collectie trekt nu buitenlands beleid naar zich toe. De internationaal maagdelijke Nikki Haley, Trumps gezant bij de VN. Zijn schoonzoon Jared Kushner, die totaal onervaren is maar tenminste geen extremist lijkt. En de generaals Mattis (Defensie) en McMaster (Veiligheidsraad) die de hoop van de weldenkende wereld zijn omdat ze een werkend brein en kennis van zaken lijken te hebben, maar die van nature denken in militaire oplossingen.
Het is moeilijk te zeggen of dit alles met opzet disfunctioneel is gemaakt – wat overeenkomt met ‘de deconstructie van de administratieve staat’ die Trumps adviseur Steve Bannon wenst – of dat het voortkomt uit incompetentie. Maar dat is wel de uitkomst: Trump antwoordde op de vraag waar hij voor het eerst van de gifgasaanval hoorde, ‘zoals iedereen, voor de tv’. Dat is een werkelijk angstaanjagend antwoord, dat onderstreept dat Trumps ingeving van het moment, en wat hij toevallig tegenkomt, bepaalt wat het machtigste land van de wereld gaat doen. Zijn beloften om niet meer aan ‘domme oorlogen’ te beginnen, niet meer de politieman van de wereld uit te hangen, het gaat allemaal even makkelijk het raam uit als hij zielige beelden heeft gezien van mensen die hij onlangs nog ‘9/11-people’ noemde en met één pennenstreek de toegang tot de VS ontzegde.
Dit alles heeft niets met morele grenzen te maken, maar met de rusteloze borderline-energie van een man die geobsedeerd is met zijn eigen imago als anti-Obama. Deze man zinspeelde sinds zijn aantreden op militaire actie tegen Iran, tegen China, in Jemen en tegen Noord-Korea, waar hij nu een vlooteskader naartoe heeft gestuurd – dit alles nog zonder een strategische visie op Amerika’s rol in de wereld. Iran en Rusland hebben deze week laten weten dat zij ‘van nu af aan met geweld zullen reageren op elke agressor’. Noord-Korea meldde dat het ‘klaar voor oorlog’ is. Trump is dat duidelijk ook. Hij kreeg groot applaus bij zijn eerste kruisraket. Het zal smaken naar meer.