En dan ga je na wat langere tijd naar dat land terug. Naar familie, oude vrienden, de jiddische kleermaker die nog steeds de schaar van zijn overgrootvader uit Polen gebruikt. Maar na een paar dagen constateer je dat er iets helemaal fout zit. Je krijgt het mentaal benauwd. Je twijfelt even aan jezelf, denkt: mijn hemel, dat kan toch niet; een volk wordt toch niet collectief gek! Je begint te verlangen naar het einde van het experiment revisiting Britain. En als je dan eindelijk in Harwich aan boord komt van de Beatrix en alles ineens weer nuchter en Nederlands is, voelt het als een bevrijding.
Het is ook nauwelijks te geloven. Terry Wogan, de befaamde discjockey, weer terug op Radio 2, praat minuten lang over zijn beef. Hij blijft het lekker vinden, wat die Europeans ervan vinden, laat hem koud. Niets is lekkerder dan British beef. Leve BB. Nee, niet die oude filmster.
Kanselier Kohl komt op bezoek, een hele dag. Hij moet lunchen. Het liefst, schrijven de kranten, had hij zijn lievelingsgerecht gegeten, gekruide varkensmaag met bier. Maar Kohl moest met John Major beef eten. BB. Uitgebreid verhalen de tabloids hoe de welgevoede bondskanselier toehapte, kennelijk was er met BB niets mis. En dus, maar dat wisten die kranten al, was het verzet van Duitsland tegen opheffing van het exportverbod politiek gemotiveerd.
President Chirac van Frankrijk kwam op bezoek. Hij moest lunchen bij de koningin. En wat anders kon de koningin serveren dan BB? Tot in details wordt beschreven - uit betrouwbare paleisbronnen - hoe Chirac genoot van zijn biefstuk. Hoewel, kringen rond de president wisten te vertellen dat de Fransman de steak iets te gaar vond, hij had hem liever rare gehad, niet well-done.
Het is duidelijk: het serveren van British Beef is voor de koningin, ministers, geestelijken, bedrijfsbestuurders en andere bobo’s onontkoombaar geworden. Dien je geen BB op, dan zou de buitenwacht kunnen gaan twijfelen aan je patriottische gevoelens. Maar de schijn bedriegt. Officieel Engeland doet stoer in de beef war, maar intussen is ook in Engeland de consumptie van rundvlees met 23 procent gedaald. En de prijzen voor BB zijn navenant gekelderd. In de supermarkten ligt het Britse rundvlees broederlijk naast fraai ogende import uit Nieuw Zeeland. De import is iets duurder, maar wordt beter verkocht. De angst voor de gekke-koeienziekte (BSE) heeft kennelijk ook onder de Britten toegeslagen.
Onder het Britse volk zou dus begrip moeten bestaan voor de maatregelen die de Europese Unie heeft afgekondigd: het exportverbod. (Sinds vorige week dank zij ingrijpen van de Europese Commissie iets versoepeld.) Maar niets is minder waar. De Britten zijn ervan overtuigd dat het exportverbod politiek en commercieel gemotiveerd is en niets te maken heeft met angst voor BSE en het mogelijke gevolg voor mensen: de ziekte van Creutzfeldt-Jacob.
En dat nu heeft de afgelopen weken geleid tot een massapsychose waar je nauwelijks meer ironisch over kunt praten. Immers: de hele structuur van de Europese Gemeenschap staat op het spel. Precies zoals de steeds zelfbewuster optredende voorzitter van de Europese Commissie, de Luxemburger Santer, zondag uiteen heeft gezet in The Observer. De grens is bereikt, vindt Santer, doelend op de gevolgen van het Britse vastzetten van het Europese apparaat, het nee-zeggen tegen elk voorstel of voorstelletje dat waar ook binnen de gemeenschap aan de orde is.
In alle toonsoorten is betoogd dat het besluit van premier John Major en zijn regering tot blokkering van het werk in de EU politiek gemotiveerd was. Major moest de anti-Europeanen in zijn conservatieve partij een stukje worst voorhouden, de meerderheid van Major in het Lagerhuis is door nog een desertie gereduceerd tot nul (geen meerderheid meer dus!). Major moet gehoopt hebben op wat genoemd is een ‘Falkland-effect’: toen Thatcher besloot de bezetting van de Falklandeilanden door Argentinie niet te aanvaarden en ze ten strijde trok, werd ze van een verguisde premier een volksheldin.
Anno 1996 verkeren de meeste kranten en weekbladen wederom in oorlogsstemming. Serieuze bladen als The Times, Daily Express en Daily Telegraph raakten geexalteerd. Er begon een onzinnige anti-Europese hetze. In de tabloids verschenen nog meer verhalen over ‘Eurowaanzin’. In gekkenhuis Brussel was niet alleen de lengte van condooms aan de orde en de inhoud van het Britse ontbijtworstje, maar ook de kleur van de tomaat. Verslaggevers wisten te melden dat bendes Britse voetbal-hooligans korte metten zouden gaan maken met Duitse supporters bij de Europese Kampioenschappen; de vernedering van Engeland door de EU zou gewroken worden. En inderdaad: de politie viel percelen in heel Engeland binnen en toonde een griezelige collectie wapens, gevonden bij voetbalbendeleden. Niettemin bevalen Engelse kranten tevens aan Duitse vlaggen te verbranden en de as op te sturen aan Kohl.
HOE HET VERMOGEN tot zinnig denken beschadigd is, bleek vorige week donderdag tijdens een BBC-nieuwsuitzending. Er was in Engeland een vleermuis gesignaleerd die waarschijnlijk leed aan hondsdolheid. Drie vrouwen waren door het beest gebeten, een dringend advies derhalve ver te blijven van leuk ogende vleermuizen. De besmette vleermuis zou, technisch gezien, de tocht over het Kanaal op eigen vleugels hebben kunnen maken. Maar de kans bestond ook dat de vleermuis door de Kanaaltunnel was gekomen. De rasters die waren aangebracht in de tunnel om met hondsdolheid besmette dieren tegen te houden, hadden niet goed gewerkt. De vraag was of sluiting van de tunnel niet overwogen diende te worden…
Er is in elk geval een weekblad dat volstrekt nuchter is blijven schrijven over de gekke-koeienziekte: The Economist. Week na week heeft The Economist uiteengezet hoe onbeschrijfelijk stupide de conservatieve regeringen sinds het begin van haar aantreden in 1979 zijn geweest. Toen in het midden van de jaren tachtig BSE uitbrak, konden boeren die een ziek beest naar het slachthuis brachten, de helft van de waarde van dat ene beest vergoed krijgen. Het gevolg: zodra boeren ook maar even vermoedden dat een van hun koeien de ziekte zou kunnen hebben, brachten ze het beest ijlings naar de markt. En verdween het in de consumptie. En als op een veeteeltbedrijf een niet te verhullen geval van BSE aan het licht kwam, werd die ene koe geslacht, nimmer de hele kudde. Afval van runderen werd in de jaren tachtig op grote schaal verwerkt in veevoeder en worst. In die periode publiceerde Brussel rapport na rapport over de schandalige toestanden in de Britse abattoirs. Drie kwart van de slachthuizen werd afgekeurd, vlees van koeien die daar hun eind hadden gevonden mocht niet geexporteerd worden. Tot op de dag van vandaag ontbreekt op de Britse boerderijen een redelijke veeboekhouding, Nederlandse experts reizen deze week naar Engeland om de autoriteiten aldaar te informeren over in Nederland gebruikelijke methoden.
Nadat bekend was geworden dat tien mensen in Engeland waren overleden aan de ziekte van Creutzfeldt-Jacob, volgde paniek. De Britten hadden verzuimd de Europese partners tevoren in te lichten. De plannen-van- aanpak waarmee de Britten vervolgens in Europa gingen colporteren, voldeden volstrekt niet, zeiden Nederlandse deskundigen.
Een slachtplan van de Britten liep binnen enkele dagen vast wegens gebrek aan slachthuizen. En grote supermarkten maakten bekend geen vlees te zullen verkopen van vee, geslacht in abattoirs die waren betrokken bij het vernietigingsprogramma. Kortom: totale chaos. En de chaos duurt voort.
INTUSSEN VERSCHIJNEN in de kranten commentaren die neerkomen op: ‘Volhouden John!’ Europa moet ervaren wat het betekent als de Britse leeuw brult. Aanbevolen wordt een importverbod voor ‘Europese’ produkten zoals Franse wijn, Duitse levensmiddelen en auto’s, Nederlandse kaas en snijbloemen.
John Major mag, luisterend naar dit valse klaroengeschal, hopen dat zijn regering de komende verkiezingen alsnog zal winnen. Maar een Falkland-effect? Thatcher won de Falkland-oorlog maar net; John Major heeft de beef-oorlog bij voorbaat verloren. Alles wijst erop - Santer heeft het haarfijn uitgespeld - dat de Europese landen genoeg hebben van de waanzin en dat ze met de dag minder bereid worden toe te geven. Sterker nog: landen die aan versoepeling van het exportverbod dachten, lijken zich te bedenken.
Maar er is meer. Ook als het exportverbod dankzij ‘Britse chantage’ zou worden versoepeld of opgeheven, dan nog zal het effect daarvan nul zijn. In Duitsland is de consumptie van rundvlees met veertig procent gedaald. Wie zal onder deze omstandigheden Brits rundvlees willen importeren? En nu de Europese Commissie dan heeft toegestaan dat zaad van Britse stieren weer geexporteerd wordt - welke boer zou Brits zaad willen gebruiken?
De Europese Unie kan natuurlijk zoeken naar juridische, technische, politieke en andere middelen om John Major buiten spel te zetten en te wachten op zijn val en de komst van Labour en Tony Blair. Hoe dan ook: de kans dat de rest van Europa het Britse (domme) pokerspel met als inzet de belangen van honderden miljoenen burgers lijdzaam zal aanvaarden, is uitermate klein. Het volledig torpederen van de Intergouvernementele Conferentie zal een breuk in de relaties tussen Engeland en de rest teweegbrengen, die niet makkelijk te herstellen zal zijn.
En er zijn rekeningen te vereffenen. De Britten zijn al vele jaren een blok aan het Europese been. The Economist wees erop: hoe kan Engeland zich zo opwinden over wat in essentie een maatregel is ter bescherming van mensen, terwijl het zelf honden en katten een half jaar in quarantaine houdt vanwege het veronderstelde hondsdolheidsgevaar?
Er is natuurlijk een verklaring voor de houding van de meeste kranten in de beef- oorlog. Ze haken in op wat ze denken dat het gesundes Volksempfinden is. Ze doen dat meedogenloos, volstrekt commercieel gemotiveerd. Die kranten hebben jaren lang de anti-Europese trend gevoed. Veel Britten moeten wel geloven dat in Brussel idioten Europa regeren met maar een echt doel: een eind maken aan welke vorm dan ook van Britse zelfstandigheid. Zo hebben ook praktisch alle kranten en tijdschriften betoogd dat het verdwijnen van de beeltenis van de koningin op de munten weinig minder dan een nationale ramp zou zijn. Het ‘sterke’ Britse pond (nota bene een van de meest gedevalueerde valuta’s van Europa) moet vervangen worden, wil Brussel, door de Duitse Mark met daarop de beeltenis van Kohl. Het Britse parlement zal buitenspel worden gezet, de Brusselse ambtenaren zullen bepalen wat in Engeland wel en niet mag. De Britse rechtspraak is al onderworpen aan anti-Britse rechters in Luxemburg. Et cetera.
De hetze is al jaren aan de gang. De BBC-wereldomroep heeft een speciale Euro-slachtofferrubriek. Telkens weer wordt verhaald hoe de Europese bureaucratie voornamelijk Britten het leven zuur maakt. De malle ervaringen van Europese burgers in Engeland komen zelden aan de orde.
Het trieste is dat zo langzamerhand duidelijk begint te worden dat - helemaal los van de rundvleescrisis - het Verenigd Koninkrijk in het Verenigde Europa een fundamenteel probleem begint te worden. De Britse regering heeft op veel punten (sociale paragraaf, Economische Unie) al een uitzonderingspositie bedongen. Maar het zijn niet de incidenten die nu onrust beginnen te baren; het is het besef dat het Britse volk mentaal niet in Europa past. Engeland zal, zo is het bange vermoeden, ook een rem blijven op de ontwikkeling van de EU als alle vleesproblemen zijn opgelost.
Het kan zijn dat premier Wim Kok dat dramatisch goed beseft. Vandaar zijn pogingen het Britse schip te redden voor het op de rotsen loopt. Het initiatief van hem en Van Mierlo om de Europese Commissie een ‘bespreekplan’ te laten uitwerken maakt daar deel van uit. Maandag zei Kok voor de BBC-wereldomroep: ‘Als dit doorgaat, zullen er geen overwinnaars zijn, alleen maar verliezers.’ Inderdaad, de gevolgen van een constitutionele EU-crisis zouden enorm zijn voor Europa.
Geen wonder dat je het in het door beef bezeten Engeland benauwd krijgt.