Londen – ‘Er is helemaal niets ongepast.’ Liefst tien keer herhaalde Sir Keir Starmer deze woorden tijdens een radio-interview. De Britse oppositieleider reageerde daarmee op de omstreden aanstelling van Sue Gray als zijn nieuwe stafchef. Zij staat vooral bekend als de topambtenaar van het onderzoek naar de lockdownborrels die hebben bijgedragen tot de val van Boris Johnson. En uitgerekend deze Gray wordt nu de belangrijkste medewerker van Starmer, de man die premier verwacht te worden.

Het is onduidelijk hoe deze transfer in z’n werk is gegaan, omdat Starmer geen antwoord kon of wilde geven op de vraag wanneer hij Gray had benaderd voor deze vacature. Voor Gray is het een ongemakkelijke situatie. Het handhaven van de bestuurlijke integriteit was immers haar voornaamste functie als plaatsvervangend secretaris-generaal op Algemene Zaken. Haar aanstelling voedt het wantrouwen binnen de Conservatieve regering in de loyaliteit van de neutraal geachte ambtenarij bij de beleidsuitvoering.

Het gebeurt vaak dat Conservatieve politici vraagtekens zetten bij het werk van de vierde macht. Vorig jaar beweerde Jacob Rees-Mogg, toen staatssecretaris van Brexit Kansen, dat ambtenaren het uitvoeren van de Brexit in de weg staan. Onlangs suggereerde minister van Binnenlandse Zaken Suella Braverman dat haar ambtenaren haar immigratiebeleid ondermijnen. In een e-mail vergeleek ze de ambtenarij met de ‘blob’, het monsterlijke, alles verslindende object uit een gelijknamige sciencefictionfilm.

Uit de Lockdown Files – de honderdduizend gelekte appjes van Britse ministers, wetenschappers en ambtenaren – bleek dat het hoofd van de ambtenarij, Simon Case, de rol van Johnson bij het pandemiebeleid probeerde te reduceren. Tegenover minister van Volksgezondheid Matt Hancock beweerde Case dat de bevolking isolatieregels niet zou volgen als ze zouden worden uiteengezet door een ‘landelijk gewantrouwd persoon’ als Johnson. Zijn positie wankelt nu.

Het idee dat het niet de ministers zijn die het land besturen maar de ambtenaren is niet nieuw. Zo legde secretaris-generaal Sir Humphrey Appleby vier decennia geleden in de sitcom Yes, Minister aan ‘zijn’ minister van Administratieve Zaken Jim Hacker uit wie in de praktijk de baas is. Sir Humphrey: ‘Je bent hier niet om dit departement te besturen.’ Hacker: ‘Ik ga ervan uit dat ik het wel bestuur. Dat denken de mensen ook.’ Sir Humphrey: ‘Met respect, minister, je zit ernaast.’ Hacker: ‘Wie is dan de baas van het departement?’ Sir Humphrey: ‘Ik.’