Rome – ‘Tutti in casa’ (‘Iedereen blijft thuis’), dat is de nieuwe gedragslijn voor heel Italië. Premier Conte tekende maandagavond een nooddecreet en verscheen op tv om het de Italianen uit te leggen. ‘Het is ons aller persoonlijke verantwoordelijkheid dat de verspreiding van het coronavirus wordt geblokkeerd’, sprak hij tot de natie. Iedereen die zich wil verplaatsen met de auto, ook over luttele kilometers, moet een certificaat bij zich hebben waarin de dringende noodzaak van de verplaatsing wordt opgegeven. Blijk je te hebben gelogen, dan volgt een boete van 206 euro of drie maanden gevangenisstraf.

Het is een nieuwe gewaarwording voor de Italianen: aangesproken worden op de eigen verantwoordelijkheid. Nooit was zo duidelijk als nu dat het sjoemelen met je eigen zaakjes ten nadele van het algemeen belang tot letterlijk andermans dood kan leiden. En nooit was het zo dat anderen zich met je mochten bemoeien, want dat is gedragsregel nummer één in Italië: ik zie niet wat jij doet, en jij niet wat ik doe. De 25.000 Italianen die nog even snel voor het ingaan van de nationale quarantaine vanuit Lombardije naar de famiglia in het diepe zuiden zijn gevlucht, worden gezien als paria’s. Mede door deze slimmeriken is nu het hele land een risicozone geworden. De treinen van noord naar zuid hadden geblokkeerd moeten worden voor het decreet inging, maar ja, dat is eventjes misgegaan, want iemand van de regering had het decreet voortijdig laten uitlekken. Het blijft natuurlijk wel Italië.

Er is nog geen sprake van een pandemie, met negenduizend besmettingen, ruim zevenhonderd genezingen en iets minder dan vijfhonderd doden op een bevolking van ruim zestig miljoen. ‘Dit is het kantelpunt voor Italië’, zei premier Conte. Of iedereen snapt het nu echt, en doet mee met de nationale richtlijnen, of de situatie zal niet meer te hanteren zijn. De ziekenhuizen in het noorden zitten tot aan de nok toe vol en moeten afschuwelijke keuzes tussen dood en leven maken. De ziekenhuizen in het zuiden zijn zeker niet in staat om een eventuele epidemiegolf op te vangen. ‘Breek vooral niet je been nu’, zeggen de Italianen tegen elkaar.

De onduidelijkheid is groot. Wel maskertjes of niet? Wel plastic handschoenen of niet? Op hoeveel meter afstand van de medemens moet je blijven? Wat betekent ‘thuisblijven’ precies? En vooral: wat betekent ‘senso civico’ in godsnaam? Burgerzin, ja, maar wat is dat?