«Vergis u niet, ik word de nieuwe premier van Nederland», aldus de famous last words van Pim Fortuyn, scheidend lijsttrekker van Leefbaar Nederland. For tuyn, zo laat hij niet na te verklaren, heeft «een opdracht» — van «het Nederlandse volk» wel te verstaan, dat langs een of andere mystieke weg de voormalige distributeur van tienertoerkaarten heeft uitverkoren voor een kruistocht tegen het Kwaad, waarbij prins Pim tegelijkertijd aanvoerder en lijdend voorwerp is, priester en offer in één gedaante, zoals het een ware heiland natuurlijk ook betaamt. De messias is terug, deze keer is hij kaalhoofdig en draagt hij een krijtstreeppak, maar de last van het kruis is er niet minder om. De extatische blik van de hoofdrolspeler van dit psychodrama verraadt vóór alles de bovenmenselijke inspanning die ten bate van deze heilige missie moet worden geleverd.

Het moet er dramatisch aan toe zijn gegaan, daar in de Hilversumse bovenwoning van Leefbaar Nederland-campagneleider Kay van de Linde, waar zich afgelopen zaterdag de «Nacht van Fortuyn» voltrok. Fortuyn had het negenkoppige bestuur van de partij toegesproken alsof hij voor het voltallige congres stond, al dus een der aanwezigen. Men kan zich er iets bij voorstellen. Prins Pim op een kratje bier bij de kachel orerend à la de Maagd van Orléans, over de hoofden van de aanwezigen heen, in de noodlotszwangere stemming die ook in de laatste dagen in de Führerbunker moet hebben gehangen. Huiveringwekkend moet het zijn ge weest, het beulswerk van groot inquisiteur Nagel, het hartverscheurende afscheid.

Typerend voor de ijle roestoestand waarin Fortuyn zich moet bevinden, was dat hij bij het verlaten van die fatale bijeenkomst, waar al zijn fel gekoesterde ambities in rook op waren gegaan, al weer geheel hersteld leek. Er was werkelijk geen wolkje aan de lucht, zo verzekerde hij de massaal uitgerukte pers. De «zittende politieke elite» mocht dan wel ijverig tegen hem complotteren via Volkskrant en Telegraaf, maar ook dat zou het Hemelse Plan niet vermogen te verstoren. Vandaar: «Vergis u niet, ik word de nieuwe premier van Nederland.»

De daaropvolgende dag was het Leefbaar Nederland-dag. ‘s Ochtends ging prins Pim op de koffie bij het tv-programma van zijn goeroe Harry Mens op RTL5, waar hij de tragedie van de nacht ervoor ook weer met een wonderbaarlijke serie understatements afdeed, alsof er niets gebeurd was. Nog steeds dat onwankelbare geloof in zichzelf. Weer die zalvende blik van het onwankelbare vertrouwen. «Ik ben een man die zegt wat hij denkt, en doet wat hij zegt.» Beschermheer Harry keek er enigszins zorgelijk bij, en verzuchtte: «Pim, kijk je wel een beetje uit voor jezelf?»

Ondertussen was Jan Nagel aangeschoven bij Peter van Ingen in Buitenhof, en hij liet er juist weer geen twijfel over bestaan dat zich een fundamentele breuk had voorgedaan. Nagel ontpopte zich daarbij trouwens als een zeer geschikte nieuwe lijsttrekker van zijn schelmenpartij. Op en top de gelouterde staatsman, waardig en uiterst behendig, in alles het exacte tegenbeeld van Fortuyn, de spreekwoordelijke «loose cannon on the deck». Van Ingen zat tien minuten lang eerbiedig zwijgend te luisteren, dat zie je normaal ook nooit. Men kan zich niet aan de indruk onttrekken dat Vara-veteraan Nagel heden zijn finest hour beleeft. Uit heel zijn optreden sprak het ingehouden plezier van de beroepsstrateeg. Een fraai staaltje vechtersmentaliteit was zijn demonstratieve gezwaai met een «geheime» lijst, waaruit zou blijken dat de vaderlandse pers van Trouw en Volkskrant tot NRC Handelsblad samenzweert tegen Leefbaar Nederland. Dat soort McCarthy-achtige streken ziet men tegenwoordig niet veel meer in de nationale politiek.

Goed geacteerd ook is Nagels reserve ten aanzien van het hoogste ambt van Leefbaar Nederland. Al te gretig is een lelijk gezicht in de politiek, weet ook de oude Rooie haan-chef. Maar wedden dat hij straks zal bezwijken voor de onmetelijke druk van het congres der Leefbaren en toch nog besluit de partij naar een glorieuze overwinning te dirigeren?

Heeft Leefbaar Nederland dan Pim Fortuyn misbruikt als aandrijvingsraket, die halverwege de reis wordt afgeworpen, terwijl het schip tot grote hoogten stijgt? Daar heeft het inderdaad sterk de schijn van. Nagels doel is de ondergang van Paars, daar over laat hij geen misverstand bestaan, en vanuit strategisch oogpunt is de scheiding tussen de Leefbaren en prins Pim inderdaad helemaal geen kwade zaak. De lijst-Fortuyn, veilig gescheiden van de Leefbaren, kan behoorlijk destructief werk verrichten aan de rechterzijde van de VVD, terwijl de Leefbaren zich zetten aan het slopen van de sociaal-democratische gelederen. Tot zo'n opzet is Nagel inderdaad in staat, en de waarschuwende woorden van PvdA-campagneleider Benschop dienaangaande berusten zeker niet op electorale paranoia. Maar zelfs de geroutineerde schaker Nagel zal de factor Fortuyn niet geheel kunnen overzien: daarbij zijn uiteindelijk niet zozeer politieke elementen in het spel, als wel de wetten van het psychodrama, een politieke reality soap waarvan niemand de afloop kan voorspellen. Pim Fortuyn is niet zozeer een politiek fenomeen, als wel een virtueel fantasma uit het mediatijdperk, dat slechts bestaat bij de gratie van de camera. Nu maar hopen dat Jan Nagel straks niet de berouwvolle woorden van dokter Frankenstein moet uitspreken: «Help, ik heb een monster gecreëerd.»