Als de geïnterviewde zijn ondervrager in een kwartier zuivere speeltijd respectievelijk met ‘mijn beste’, ‘dierbare’, ‘vriend’ en ‘man’ heeft aangesproken, hoe heet hij/zij dan? De oudere lezer heeft bij dit raadsel een gigantische voorsprong: dat moet Dries zijn, de Roomse hoogleraar recht, KVP-politicus, minister van Justitie en uiteindelijk minister-president. Zesentachtig is hij nu, archaïserend als altijd, alive and kicking en geen spat veranderd – behalve dan, zoals bekend, in opvattingen. Over Palestina, om een kleinigheid te noemen. Als hij een van drie geïnterviewden is en de anderen heten Wim en Jan Peter, dan weten we ook wie de interviewer moet zijn: Coen Verbraak met Kijken in de ziel, beroepsgroep ‘premiers’. Van de bekleders van dat ambt zijn er maar vijf in leven en omdat Ruud wegens gezondheidsproblemen niet mee kan doen en Mark wel uitkijkt, is het deze keer maar een tweedelige reeks.

Ik zag de eerste, met plezier vanwege herkenning en anekdote, maar vermoed dat een reeks met gynaecologen en vroedvrouwen toch meer diepgang zou krijgen waar het beroepsdilemma’s en ethische vragen betreft. Deze mannen kwamen en bleven op de hoogste post mede dankzij zelfbeheersing, het tonen van het voorste van de tong, ontwijken, omhuld spreken en tactisch zwijgen en dat weggevend waarover ze nooit zullen struikelen. Maar dat ‘vriend’ Wiegel van Van Agt het Torentje mocht hebben als werkruimte (leek Hans zo leuk); dat Kok de eerste keer dat hij er in functie binnenkwam meteen even ging liggen, uitgeput als hij was van campagne en kabinetsformatie (‘staat er een bank?’ ‘nee, op de grond’); dat gigant Helmuth Kohl, die er letterlijk en figuurlijk uitbarstte Kok na een tijdje vroeg wanneer ze naar diens werkkamer gingen (Kohl dacht dat ze in het voorportaal, zoniet de bezemkast zaten – denk even ‘Macron en Élysée’); dat Balkenende ‘bewijst’ dat hij ondanks zijn onfrisse aanval op Wouter Bos (‘u draait en bent oneerlijk’) geen vechtkabinet had omdat ze laatst een reünie hadden waar ook Bos aanwezig was (het was heel gezellig) – dat alles is leuk om te weten. Bovendien: aflevering één van elk Kijken in de ziel is altijd min of meer exposé, het behoedzaam neerzetten en aftasten. Pas daarna komen de dilemma’s, hangijzers, pijnpunten. Ik kijk dan ook zeker naar deel twee, al dan niet met Palestina, volledig vertrouwend op Verbraak.

Voorlopig moet ik teren op Van Agt die de laatste keer GroenLinks stemde vanwege ‘topnationalist’ Buma (’spreekt u hem nooit over zijn opvattingen?’; ‘ik tel niet meer mee, als je 86 bent lig je er uit, man’ – hij lijkt dat onterecht te vinden). Op het gegeven (dat wel bekend zal zijn, maar bij mij niet doorgedrongen) dat Lubbers en Kok wel en Van Agt en Balkenende niet tot minister van Staat benoemd zijn – dat moet iets van doen hebben met het feit dat het niet best boterde tussen de mannen en Beatrix. Van Agt had het makkelijker met Juliana, die hij overigens niet al te serieus leek te nemen, gezien zijn toespelingen op verval van geestkracht en te grote emoties. Over geheimen van Huis ten Bosch zul je Balkenende nooit horen: bij hem moet je als een Kremlin-watcher zijn grijns interpreteren. Koks kabinet kende een matineus gymklasje, maar daar kent hij politiek gezien niet al te veel waarde aan toe. Van Agt kende iets vergelijkbaars niet want niemand wilde fietsen – bovendien hij zou toch veel te hard gereden hebben voor zijn (kabinets)ploeg.

Enfin, ze zijn alle drie, de Katholiek, de Protestant, de Sociaal-democraat, zichzelf ten voeten uit – of ze zijn ten voeten uit het beeld dat ze van zichzelf neergezet hebben en zetten. Met Kok als toonbeeld van nauwelijks bedwongen ongeduld en op de loer liggend chagrijn. Maar die wel (op de vraag ‘wie van de wereldleiders maakte indruk?’) refereert aan de grote Mandela, die door hem naar Nederland werd gehaald (zijn toenmalige baas Ruud vond het goed) en die hem, Wim, bij het betreden van een PvdA-vergadering bij de hand nam. Hij is nog ontroerd, wat aandoenlijk is, zeker als je je afvraagt met wie Kok ooit hand in hand zal hebben willen lopen, behalve met mevrouw Kok dan. Overigens, aan zijn verhaal ontbreekt elk spoortje ‘kijk mij es’ – wat hem siert.

Het politiek tv-jaar is geopend met oude coryfeeën. Een aardig soort geschiedschrijving. Op dus naar nieuwe helden die de loodgieterstassen moeten torsen en met één stem meerderheid fractiediscipline wel moeten afdwingen. Benieuwd hoe zij daar over vijf jaar op terug zullen kijken. Dat zien we dan bij Beau van Erven Dorens die eindelijk serieus aan de bak mag nu de NOS Jeroen Pauw met Vijf jaar later wel had gezien. Daarmee RTL een prachtformule cadeau doend. Vanaf dinsdag 2 januari, RTL 4, 22.30 uur. Eerste gast: Jeroen Pauw.

Coen Verbraak, Kijken in de ziel: Premiers, NTR, woensdagen 3 en 10 januari, NPO 2, 21.10 uur